

متانول و توسعه زنجیره ارزش: نگاهی مسئلهمحور برای برنامهریزی آیندهنگر
خاورمیانه به دلیل دسترسی به ذخایر نفت و گاز از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در دنیا میباشد. ۸۲.۵ تریلیون متر مکعب (۴۰% از کل ذخایر گاز طبیعی جهان) از ذخایر گاز طبیعی جهان در خاورمیانه قرار دارد. به همین دلیل کشورهای منطقه به خوراک فراوان و با قیمت مناسب نسبتبه سایر مناطق دنیا برای تولید متانول دسترسی دارند که آنها را از پتانسیل رقابتپذیری بیشتری در بازار متانول و زنجیره پایین دست آن بهرهمند میکند. هر چند باید این مهم را مد نظر داشت که قیمتگذاری گاز طبیعی در کشورهای مختلف منطقه سیاستهای متفاوتی را داشته است. در کشور عزیزمان ایران از سال ۱۳۹۴ به بعد قیمت گاز طبیعی به عنوان خوراک صنعت پتروشیمی ماهانه منطبق بر یک فرمول وابسته به قیمت چند هاب بینالمللی و همچنین قیمتهای واردات و صادرات و فروش داخلی محاسبه و توسط معاونت برنامهریزی وزارت نفت به شرکتهای تولیدی پتروشیمی اعلام میگردد. همچنین در یادداشت “بررسی فراز و فرود هشت ساله نرخ گاز خوراک پتروشیمیها” فرمول پایه محاسبه قیمت گاز سبک و شیرین، روند قیمت گاز طبیعی و مقایسه آن با سایر نقاط جهان نشان داده شده است.
ظرفیت اسمی و تقاضای متانول در خاورمیانه
در سال ۲۰۲۴ در خاورمیانه ۲۰ مجتمع تولیدکننده متانول وجود دارد که ترتیب آن به صورت ایران (۱۱ مجتمع)، عربستان (۴ مجتمع)، عمان (۳ مجتمع)، قطر (۱ مجتمع) و بحرین (۱ مجتمع) میباشد. در سال ۲۰۲۳ ظرفیت اسمی متانول در خاورمیانه ۲۵.۲۴ میلیون تن و ضریب عملیاتی آن ۷۳% بوده است. حدود ۸۷% متانول خاورمیانه صادر شده است و میزان مصرف متانول در این منطقه تنها ۳.۴% مصرف جهانی را شامل میشود که نشاندهنده عدم توسعه زنجیره ارزش متانول در خاورمیانه میباشد. ایران بزرگترین تولیدکننده متانول در خاورمیانه است. با بهرهبرداری از پتروشیمی آرین متانول، ظرفیت اسمی متانول در خاورمیانه به بیش از ۲۷ میلیون در سال ۲۰۲۴ رسیده است.
با این حال پیشبینی میشود در سالهای آینده نیز ظرفیت اسمی متانول در خاورمیانه افزایش پیدا کند که عمده افزایش نیز بواسطه ایران خواهد بود. از جمله طرحهای افزایش ظرفیت اسمی متانول در خاورمیانه (به جز ایران) میتوان به ساخت یک واحد متانول با ظرفیت اسمی ۱.۸ میلیون تن در پارک تعزیز امارات، افزایش ۱۰۰ هزار تنی ظرفیت اسمی متانول در پتروشیمی Chemanol عربستان و همچنین برنامه تولید متانول سبز در این کشور اشاره کرد.