الهام بهروزی
صنعت گردشگری در شرایطی که تحریم‌های نفتی علیه ایران تشدید شده‌است، به‌عنوان فرصتی برای ارزآوری و پویاسازی اقتصاد کشور مورد توجه متولیان گردشگری قرار گرفته است تا جایی که وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چندی پیش در گفت‌وگویی از هدف‌گذاری جذب ۱۵ میلیون گردشگر تا پایان برنامه هفتم توسعه خبر داد.
قطعا این هدف‌گذاری بر مبنای مساله‌یابی، دیدسازی، راهبردسازی و نوسازی در صنعت گردشگری ایران اتفاق افتاده است تا از وضعیتی که در دوران کرونا بدان دچار و سپس باپروژه‌های ایران‌هراسی تشدید شده است، خلاصی یابد. بنابراین ایران در شرایط کنونی که درآمدهای نفتی‌اش به‌دنبال تشدید تحریم‌های ناجوانمردانه قطره‌چکانی شده و تورم و گرانی‌های داخلی اقتصاد و معیشت جامعه را تحت شعاع قرار داده است، می‌تواند با بارورکردن صنعت گردشگری دریچه‌ای نو به روی اقتصاد خود بگشاید؛ به شرطی که در توسعه این صنعت نگاهش به توسعه پایدار باشد؛ یعنی در بهره‌وری و بهره‌مندی از ظرفیت‌های موجود رویه‌ای در پیش بگیرد که نه ذخایر طبیعی تهدید شود و نه حیات محیط زیست به خطر بیفتد که در این زمینه توسعه اکوتوریسم می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
بدیهی است اکوتوریسم یا طبیعت‌گردی یکی از زیرشاخه‌های صنعت گردشگری است که در دهه‌های اخیر در جهان و ایران به‌شدت مورد توجه گردشگران قرار گرفته است. خوشبختانه ایران در این زمینه ظرفیت‌های منحصربه‌فردی را در اختیار دارد. پارک‌های ملی طبیعی، جنگل‌ها، کوه‌ها، آبشارها، سواحل بکر و دریا و… همه و همه از پتانسیل‌های طبیعی است که نگاه گردشگران و طبیعت‌گردان را به خود جذب می‌کند. در این میان،استان بوشهر نیز به‌واسطه داشتن بیشترین مرز با یکی از محنصربه‌فردترین خلیج‌های جهان؛ یعنی خلیج فارس ظرفیت مستعدی را برای رونق اکوتوریسم دارد که می‌تواند با برنامه‌ریزی و تبلیغات قوی و هدفمند پا را فراتر گذاشته و به جذب گردشگران خارجی اقدام کند.
یکی از جلوه‌ها و جاذه‌های طبیعی این استان، سواحل بُنود است که در پارک ملی دریایی نایبند که نخستین پارک دریایی کشور است، قرار گرفته است؛ اما این ساحل که زیستگاه موجودات و جانوران کم‌یاب دریایی و خشک‌زی است و محلی برای زاد و ولد لاک‌پشت‌های پوزه عقابی که در معرض انقراض قرار دارند، امروزه به دلیل رفتارهای مخرب گردشگرنماها در تهدید جدی قرار گرفته است تا جایی که به درمانده‌ای بی‌فریادرس مبدل شده است؛ چراکه نه متولیان گردشگری و نه نهادهای متولی دریا و محیط زیست برنامه منظمی و هوشمندانه‌ای برای نجات این جاذبه و زیستگاه طبیعی منحصربه‌فرد نداشته و ندارند.
یک فعال گردشگری در این باره گفت: بُنود یکی از نقاط ساحلیبکر استان است که در گستره خود جاذبه‌های طبیعی و کم‌نظیری را جای داده است. در این ساحل بخشی از لوکیشن فیلم رسول‌الله جانمایی شده است که در این سال‌ها به‌دلیل رفتارهای پرآسیب گردشگرها که البته بهتر است گفته شود، گردشگرنماها چون گردشگر واقعی هرگز به مکان‌ها و جاذبه‌های گردشگری آسیب نمی‌زند، بخش‌های از آن تخریب شد تا محل زادآوری لاک‌پشت‌ها از وجود آدم‌های مزاحم خالی شود و حیات این گونه در خطر،حفظ شود.
علی بردستانی ادامه داد: غار آبی، ساحل صخره‌ای و ماسه‌ای، شناگاه‌ها و اسکله ماهیگیری و چشم‌انداز‌های بی‌همتای دریایی بنود موجب شده که گردشگران زیادی میل به بازدید از آن پیدا کنند اما شوربختانه ورود و خروج بدون نظارت و قاعده گردشگران و طبیعت‌گردان به این ساحل موجب شده که نه تنها بافت اولیه آن آسیب جدی ببیند، بلکه حیات زیستمندان نادر آن نیز در معرضنابودی قرار بگیرد.
وی در ادامه به پاره‌ای از رفتارهای خطرناک و ضدمحیط زیستی گردشگران در این ساحل اشاره و تصریح کرد: دیوارنویسی و صخره‌نویسی، جولان دادن آفرودها در ساحل به‌ویژه در محدوده زاد و ولد لاک‌پشت‌های پوزه عقابی، آوردن و پارک ماشین‌های سواری در نقاط ممنوعه ساحل، برافروختن آتش، ایجاد آلودگی صدا نظیر بلند صحبت کردن و پخش موسیقی با صدای بلند، بوق‌زدن مکرر ماشین‌ها، ریختن و رها کردن زباله‌ها در ساحل و… از بارزترین رفتارهای پرخطر و آسیب‌زننده این افراد در بنود است که به شدت توصیه می‌شود جلوی این گونه رفتارها گرفته شود.
به عقیده بردستانی، متاسفانه آتش زدن بوته‌ها و گیاهان بومی در این ساحل که خود دچار فقر پوشش گیاهی است در کنار از بین رفتن بافت ماسه‌ای این ساحل در زیر چرخ‌های ماشین‌های سواری و جولان‌های پرخطر و تهدیدآمیز آفرودها تهدید جدی برای نابودی این زیستگاه طبیعی و جاذبه گردشگری به شمار می‌رود که متاسفانه به حال خود رها شده است.
این فعال گردشگری با تاکید بر اینکه ساحل بنود جزئی از پارک حفاظت‌شده نایبند است اما هرگز قوانین متعلق به محوطه‌های حفاظت‌شده در اینجا اجرا نمی‌شود، تصریح کرد: پارک‌های ملی ضوابط و قوانین خاصی دارند که از جمله آنها می‌توان به نظارت بر ورود و خروج گردشگران و افراد به این پارک‌ها اشاره کرد. همچنین در این محوطه‌ها کمپ زدن، شب‌مانی، آتش‌برافروختن، ایجاد سروصدا و پخش موسیقی بلند، صخره‌نویسی، آفرودسواری در سواحل و… ممنوع است اما شما ببینید همه این رفتارهای خارج از چارچوب قانونی پارک‌های ملی در بنود از سوی گردشگرنماها بروز و نمود مییابد که تداوم آن برابر است با نابودی مطلق این ساحل بکر و بی‌مانند.
به عقیده وی، در این زمینه در برخی از ایام سال تنها اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر حضور و ورود گردشگران را به بخشی از این ساحل که محل تخم‌گذاری و زاد و ولد لاک‌پشت‌های پوزه عقابی است، ممنوع اعلام می‌کند که این ممنوعیت هم مسکن موقتی است و با پایان یافتن فصل تخم‌گذاری لاک‌پشت‌ها، خود به خود لغو می‌شود. غیر از این، اقدام جدی برای حفظ این جاذبه گردشگری صورت نمی‌گیرد. متاسفانه هم‌افزایی لازم میان نهادهای متولی نظیر اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اداره‌کل بنادر و دریانورد، حفاظت محیط زیست استان، دریابانی و مرزبانی و… شکل نگرفته است تا بتوان به شکل مطلوب و قانونمند از این سواحل محافظت و مراقبت شود.
بردستانی، کمپ‌زنی تورهای غیرمجاز و فعالیت قایق‌های بدون مجوز در این ساحل را دیگر تهدیدهای جدی برای سواحل بنود برشمرد و گفت: اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به‌عنوان متولی گردشگری استان موظف است با پایش وضعیت ساحل، تورهای گردشگری غیرمجاز را شناسایی کند و موسسات و تشکل‌های گردشگری را نسبت به راه‌اندازی تورهای مجاز در این منطقه ترغیب و تشویق کند تا جلوی بروز هر گونه رفتار ضد گردشگری در این منطقه گرفته شود. همچنین قایق‌هایی که به‌صورت غیرمجاز در این ساحل اقدام به حمل گردشگران و مسافران برای تفریح و گشت دریایی می‌کنند، باید ساماندهی و شناسنامه‌دار شوند.
این فعال گردشگری تاکید کرد: دستگاه‌های متولی با اجرای سامانه ورود و خروج به پارک ملی نایبند و دریافت هزینه، ظرفیتبندی روزانه برای ورود افراد به این پارک، تعیین مرز ورود ماشین‌ها به محدوده سواحل بنود و پارک و… زمینه را برای مراقبت و نگهداری مطلوب این ظرفیت‌ها و جاذبه‌های طبیعی بی‌بدیل فراهم کنند. همچنین در کنار تبلیغ و معرفی جاذبه‌های طبیعی استان نظیر سواحل بنود، جنگل‌های نایبند، کوه نمک و … در فضا و شبکه‌های مجازی از سوی بلاگرها، از ظرفیت رسانه‌ای و همچنین شبکه‌های مجازی برای فرهنگ‌سازی و ترویج فرهنگ گردشگری نیز بهره گرفته شود به ویژه از سوی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که به‌عنوان متولی گردشگری استان شناخته می‌شود.
بردستانی یادآور شد: متاسفانه رسانه‌های استان خواب مانده‌اند و صرفا به معرفی ظرفیت‌های گردشگری استان اقدام می‌کنند و از تهدیدهای جدی و رفتارهای پرمخاطره گردشگرنماها به جاذبه‌های طبیعی بازمانده‌اند. این در حالی است که آنها نقش زیادی در فرهنگ‌سازی و تبیین رفتارهای اصولی گردشگران در مکان‌ها و فضاهای بکری دارند که به‌عنوان جاذبه گردشگری محسوب می‌شوند. امیدواریم که این همت در میان اهالی رسانه برای حفظ و نگهداری جاذبه‌های گردشگری و زیستگاه‌های طبیعی شکل بگیرد و در این زمینه با تولید محتوای باکیفیت و انعکاس باید و نبایدهای حضور در زیستگاه‌ها و جاذبه‌های طبیعی بر مبنای دیدگاه کارشناسان گردشگری و محیط زیستی به آگاهی‌بخشی و دانش‌افزایی گردشگران اقدام کنند.
