الهام بهروزی
گناوه که در شمال استان بوشهر واقع شده به‌دلیل موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و برخورداری از بازارهای تجاری و متنوع و سواحل ماسه‌ای بکر و چشم‌اندازهای دریایی دیدنی، همواره از مقاصد مهم گردشگری و سفرهای نوروزی در جنوب کشور شناخته می‌شود. این بندر از سه دهه پیش با رونق بازار کالاهای خارجی بیشتر به شهرتش افزوده شده تا جایی که از آن به‌عنوان «دوبی ایران» یاد می‌شود و همین موضوع سبب شده تا در فصل گردشگری با استقبال مسافران و گردشگران مواجه شود که این استقبال در ایام نوروز طوری اوج می‌گیرد که ظرفیت‌های گردشگری و اقامتی و رفاهی این بندر در برابر تقاضا و هجوم مسافران نوروزی کم می‌آورد و تنها پاسخگوی نیاز و تقاضای شمار معدودی از آن‌هاست.
از همین‌روست که در ایام نوروز ما با اورتوریسم در گناوه مواجه می‌شویم که نه تنها محیط‌زیست و کیفیت زندگی مردمان بومی این شهر را در محدودیت و تهدید قرار می‌دهد، بلکه به‌دلیل ضعف ساختار گردشگری و خدمات‌دهی مطلوب به مسافران، برندبودن آن در گردشگری جنوب تحت شعاع قرار گرفته تا جایی که اغلب افراد به‌ویژه گردشگران که خواهان سفر باکیفیت و استانداردی هستند، تجربه سفرشان به این بندر را تجربه مثبتی نمی‌دانند و از کمبودهای زیرساخت‌های گردشگری و کثیف‌بودن فضای شهری و ضعیف‌بودن امکانات و خدمات این شهر توریستی- تجاری گلایه می‌کنند؛ گلایه‌ای که البته بجاست و از ناکارامدی گردشگری استان و سوءمدیریت شهری گناوه پرده برمی‌دارد!
متاسفانه با همه اهمیتی که این بندر تجاری سالانه در جذب مسافران و گردشگران دارد، نه تنها تاکنون متولی گردشگری استان، زخم‌های ناسور این بندر را در حوزه گردشگری درمان نکرده، بلکه متولیان و مدیران شهری و همچنین مدیران ارشد استان نیز تمرکزی بر تجهیز و توسعه ساختار گردشگری گناوه نداشته و ندارند و این‌گونه شده که این بندر توریستی به جای جذب گردشگران، به شهری مسافرپذیر و مملو از هتل پیاده‌روهایی تبدیل شود که نه تنها بافت و ظاهر شهر را زشت می‌کنند، بلکه سلامت محیط شهری و زیرساخت‌های شهری را مخدوش و تردد را در بسیاری از نقاط شهر به‌ویژه در سایت تجاری و نوار ساحلی با محدودیت‌های جدی مواجه می‌کنند.
به‌راستی چه کسی مسوول وضعیت بغرنجی است که در ایام نوروز بر گناوه حاکم می‌شود؟ اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یا شهرداری و فرمانداری گناوه؟ برنامه‌های ستاد تسهیلات سفرهای نوروزی برای مدیریت این شهر در ایام نوروز و جلوگیری از ظهور اورتوریسم در گناوه چه بوده است؟! مشاهدات نشان می‌دهد هیچ! متاسفانه اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر با وجود همه ادعایی که در حوزه گردشگری در چند سال اخیر داشته، هیچ‌گونه برنامه توسعه‌طلبانه‌ای برای گردشگری گناوه نداشته است که گواه این ادعا، رشد قطره‌چکانی زیرساخت‌های رفاهی و اقامتی در این بندر است که با وجود اینکه هر ساله رکورد جذب مسافر را در ایام نوروز در استان می‌زند اما همچنان از داشتن هتل‌های چندستاره و استاندارد بی‌بهره است و از نداشتن کمپ‌های ساحلی موردنیاز و اقامتگاه‌ها و بومگردی‌های لازم رنج می‌برد! اینجا باید پرسید مسوول این کمبودها کدام دستگاه یا بخش است؟ اداره‌کل میراث فرهنگی استان یا شهرداری گناوه؟! یا بی‌علاقگی و بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران و تجار گناوه‌ای در سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری؟!
بی‌شک هم میراث فرهنگی استان و هم شهرداری گناوه و هم تجار گناوه‌ای در پدید آمدن وضع موجود مقصر هستند؛ چراکه شهرداری گناوه در سال‌های قبل بارها و بارها جلوی طرح‌های کلان گردشگری که شامل مجتمع‌های تفریحی- توریستی بود، بنا به دلایل مبهم گرفت و مانعی جدی بر راه توسعه گردشگری این بندر شد و سرمایه‌گذاران طرح‌های گردشگری را از این بندر راند. بنابراین شهرداری گناوه با نگاه‌های تک‌بعدی و منافع فردی برخی از افراد ذی‌نفوذ، نخستین تیشه را به ریشه‌های گردشگری این بندر زده است.
افزون بر این، شهرداری نه تنها در تعریف برنامه برای توسعه گردشگری این شهر عاجز مانده، بلکه که در ایام نوروز حتی در اجرای وظایف ذاتی خود نظیر ایجاد کمپ‌های مسکونی برای مسافران و پاکیزگی فضای شهری به‌دلیل کمبود نیروی انسانی در نقاط مختلف شهر با سهل‌انگاری و کوتاهی ظاهر شده، به‌گونه‌ای که در برخی از نقاط شهری به‌ویژه نوار ساحلی و مراکز خرید با انباشت زباله و بوهای ناخوشایند مواجه می‌شویم که نه تنها سلامت محیط، بلکه سلامت شهروندان و مسافران را نشانه می‌گیرد. در این میان رفتارهای ضدمحیط زیستی برخی از مسافران نیز مزید بر علت شده است.
با همه این‌ها اما نمی‌توان از سوءمدیریت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر به‌عنوان متولی گردشگری استان گذشت، اداره‌کلی که در طول سه سال اخیر با وجود اینکه ملزم به ارائه نقشه‌راه گردشگری استان و تعریف چشم‌انداز این صنعت بوده است، عملا جز حمایت از مرمت و بازسازی چندین اقامتگاه بومگردی در بندر بوشهر و برخی از نقاط استان، کار خاصی که بر جذب گردشگر و توسعه نقاط گردشگرپذیر استان نظیر گناوه، دیلم، عسلویه، کنگان، دیر و دلوار تاکید داشته باشد، انجام نداده و متاسفانه عمده تمرکز این اداره‌کل بر مرکز استان معطوف شده و دیگر نقاط هم مثل همیشه به زمان واگذار شده‌اند تا شاید زمانی اتفاقی در این نقاط بیفتد. جالب اینکه در برخی از این نقاط، بخش خصوصی که با سرمایه شخصی اقدام به ایجاد زیرساخت گردشگری نظیر بومگردی، سفره‌خانه و … کرده‌اند، از همکاری این اداره‌کل رضایت چندانی ندارند! بی‌شک تداوم این رویه نه تنها بندرهای توریستی استان نظیر گناوه را به انزوا می‌کشاند، بلکه موجب افت گردشگری استان خواهد شد.
البته از سیاست‌های سلیقه‌ای گردشگری استان که بگذریم، نمی‌توان از نقش تجار و سرمایه‌داران گناوه‌ای نیز در توسعه‌نیافتگی گردشگری این بندر غفلت ورزید، شوربختانه بسیاری از سرمایه‌داران این بندر همچنان عمده تمرکز خود را به احداث پاساژها و مراکز خرید معطوف کرده‌اند و این‌گونه شده که هر روز خانه‌های بیشتری در این بندر تخریب و جای آن‌ها پاساژها و انباری‌های طبقاتی سبز می‌شود که عموما عاری از اسباب رفاه مسافران و گردشگران نظیر سرویس‌های بهداشتی و… هستند. رشد قارچ‌گونه و بدون ساز و کار اصولی مراکز خرید موجب شده که گناوه مملو از پاساز و محروم از هتل‌ها و اقامتگاه‌های باکیفیت و موردنیاز شود. طبیعی است که این شهر با ظرفیت‌های اقامتی و رفاهی پیشین خود که به‌طور قطره‌چکانی رشد می‌کند، نمی‌تواند در خدمات‌دهی به مسافران و گردشگرانی که هر روز بر شمارشان افزوده می‌شود، موفق ظاهر شود.
به گفته یک کارشناس گردشگری، بندر گناوه با اتکا بر ظرفیت‌ها و سرمایه‌گذاران داخلی می‌تواند با ایجاد بهترین و مهم‌ترین مراکز گردشگری و تفریحی و اقامتی به قطب گردشگری دریایی استان تبدیل شود؛ چراکه هم جاذبه‌های طبیعی و ساحلی مستعدی دارد و هم تجار این بندر سرمایه کافی را برای رشد گردشگری آن دارند، منتها باید تحولی در فکر آن‌ها اتفاق بیفتد که در کنار توسعه بازار، زیرساخت‌های اقامتی شهر را نیز افزایش دهند تا زمینه را برای جذب گردشگران داخلی و خارجی فراهم کنند؛ گناوه علاوه بر بازار منحصربه‌فردش، از جاذبه‌های طبیعی و سواحل ماسه‌ای بی‌بدیلی برخوردار است که برای گردشگران می‌تواند بسیار دیدنی و جذاب باشد.
وی که نخواست نامش ذکر شود، در ادامه با اشاره به لزوم تدوین برنامه گردشگری برای این بندر از سوی متولی گردشگری استان، تاکید کرد: روستاهایی در اطراف این بندر قرار دارد که دارای چشم‌انداز دریایی و سواحل منحصربه‌فردی هستند، اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان می‌تواند با تمرکز بر این نقاط و انجام مطالعه درباره آن‌ها، با دعوت و همکاری بخش خصوصی طرح‌های گردشگری پایدار که در تعامل با محیط زیست این منطقه است، تعریف و اجرایی کند. این اداره‌کل می‌تواند با انتشار یک فراخوان با موضوع «گردشگری گناوه و توسعه پایدار»، نخبه‌های گردشگری و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را به سرمایه‌گذاری در این بندر که اتفاقا مستعد رشد گردشگری پایدار با اتکا بر گردشگری دریایی است، جذب کند. متاسفانه این اداره‌کل در برنامه‌های گردشگری دچار روزمرگی و بی‌برنامگی شده‌است و نتوانسته برای گردشگری استان در سال‌های اخیر راهبردسازی کند.
این کارشناس، به نکته کلیدی اشاره کرد و آن هم ضعف اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان در برنامه‌سازی راهبردی و منطبق بر ظرفیت‌های استان در حوزه گردشگری است. متاسفانه مدیرکل میراث فرهنگی استان، در ایام نوروز به‌جای اشاره به کوتاهی‌ها و تصمیات غلط خود در حوزه گردشگری که موجب ایستایی گردشگری استان در نوروز امسال شد، با لبخندی شبهه‌دار اشاره کرد که میزان استقبال گردشگران و مسافران از بوشهر، ۴۰ هزار نفر بیشتر از گناوه بوده است! نظری که به‌شدت با واکنش فعالان رسانه‌ای و اجتماعی گناوه مواجه شد و تنشی را در فضای مجازی ایجاد کرد! البته ادعایی که به خودی خود سوءمدیریت اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان را در برنامه‌سازی برای گردشگری گناوه نمایان کرد و این‌گونه به نظر رسید که اسماعیل سجادی‌منش از افت گردشگری این بندر خرسند است!
بی‌شک گفته وی، یک ادعای سطحی‌نگرانه بود که ظاهرا بر اساس آمارهای ضمنی اعلام شده است؛ چراکه احصای آمار دقیق نیاز به بررسی بیشتری دارد تا بتوان ادعا کرد که کدام شهر پذیرای مسافران بیشتری بوده است. با وجود همه این‌ها، مشاهدات عینی و تکمیل ظرفیت‌های اقامتی اعم از هتل، خانه مبله، مدارس و… حاکی از رکوردزنی بندر گناوه در پذیرش مسافران نوروزی بود. به گفته برخی از بازاریان گناوه، امسال مسافران نوروزی بیشتری به این بندر آمدند اما خرید کمتری انجام دادند که آن هم ریشه در کاهش قدرت خرید آن‌ها و افزایش قیمت کالاهای خارجی داشت.
به گفته این افراد، اغلب مسافران و گردشگرانی که امسال به گناوه آمدند از شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، اهواز، یاسوج، شهرکرد بودند که سواحل و بازار گناوه را دوست داشتند ولی مثل همیشه نسبت به کمبود هتل و اقامتگاه و نظافت شهر و نبود سرویس بهداشتی عمومی تمیز و کافی شاکی بودند.
آن‌ها بر این باورند که کسی به فکر گناوه نیست و ابراز امیدواری کردند استاندار کنونی بوشهر که معتقد به توسعه گردشگری است، بحث گردشگری گناوه و معضلات این شهر را به طور جدی پیگیر شود و مدیرکل میراث فرهنگی و شهرداری گناوه را به خاطر آسیب‌هایی که با بی‌برنامگی و بی‌هدفی به این شهر گردشگرپذیر زده‌اند، مورد مواخذه قرار بدهد. متاسفانه در این سال‌ها هیچ مدیر و ارگانی، دلسوز گردشگری گناوه نبوده و مردم شهر با مهمان‌نوازی و در اختیار گذاشتن منازل خود تلاش کرده‌اند تا جور بی‌مسوولیتی مدیران را در قبال مسافران نوروزی در ایام عید بکشند اما تا کی باید این روند ادامه پیدا کند؟ فعالان گردشگری گناوه در پایان از استاندار خواستند برای گردشگری استان و گناوه چاره‌ای بیندیشد و از رکود آن جلوگیری کند.
