تابستان با بیماریهای فصلی در راه است؛ کلیدهای سلامت در فصل گرما

مصرف مایعات به مقدار کافی در تابستان از کاهش آب و املاح مورد نیاز بدن جلوگیری کرده و از ضعف، سستی و بیحالی پیشگیری خواهد کرد.

همیشه به محض گرم شدن هوا و احتمال بیماریهای فصلی و مسمومیتهای غذایی، توصیه های بهداشتی را می نویسیم و می خوانیم و دستورهای بهداشتی را برای پیشگیری از ابتلا تکرار می کنیم، اما باز هم در فصل گرما تعداد زیادی از بیماران و مراجعه کنندگان به کلینیکها، مطب پزشکان و بخشهای اورژانس را مبتلایان به مسمومیت غذایی و بیماریهای عفونی روده ای تشکیل می دهند.

بنابراین، بر اساس اصل «پیشگیری بهتر، آسانتر و ارزانتر از درمان است»، باز هم می نویسیم و می خوانیم؛

«گاسترو آنتریت» چیست؟ یکی از بیماریهای روده ای شایع در این فصل « گاسترو آنتریت» است. دکتر محمود پناهی در تعریف این بیماری می گوید: « گاسترو آنتریت» یا نوعی مسمومیت غذایی، مجموعه علایمی است که به دنبال درگیری و ابتلای روده ایجاد می شود و علایم آن عبارتند از: تهوع، استفراغ، اسهال و دردهای شکمی.

این دردها به علت خوردن یا نوشیدن غذاهای آلوده به میکروبها، باکتریها، ویروسها و انگلها و یا سموم تولید شده توسط میکرو ارگانیسمها ایجاد می شود. البته برخی از مسمومیتهای غذایی نیز به دنبال آلوده شدن غذاها به مواد شیمیایی نظیر حشره کشها بروز می کنند.

مسمومیت غذایی در بسیاری از موارد خفیف است و در موارد نادری هم ممکن است جان بیمار را بگیرد ولی به هر صورتی که بروز نماید بیمار را با مشکلات متعددی رو به رو می کند.

دکتر پناهی درباره مسمومیت غذایی می افزاید: رعایت نکردن اصول بهداشتی در حمل و نقل، پخت و پز، نگهداری غذا به ویژه در مورد غذاهای فاسد شدنی مثل گوشت، مرغ، ماهی، لبنیات و… نقش مهمی در ایجاد مسمومیت غذایی دارند. انواع مختلفی از میکروبها می توانند مواد غذایی را آلوده کنند و مسمومیت غذایی ایجاد نمایند که هر کدام بر مبنای علایمی که دارند به درمانهای متفاوتی نیاز دارند.

اغلب عفونتها در طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول پس از ورود میکروبها به بدن علایم خود را آشکار می سازند و در این مدت بدن به سرعت به خاطر اسهال و استفراغ آب خود را از دست می دهد.

وی با تأکید به اقدام سریع برای درمان بی آبی بدن اضافه می کند: در صورتی که بیمار دچار مسمومیت خفیف شده باشد بهتر است استراحت کند و تا جایی که می تواند از آب، دوغ و سایر نوشیدنیها استفاده نماید و چنانچه اسهال و درد شکم همراه با تب و وجود خون در مدفوع ایجاد نشده باشد، دل درد و اسهال با درمان، سلامتی بهبود می یابد. ولی در صورت تب یا وجود خون در مدفوع باید از خود درمانی اجتناب شود زیرا ممکن است وضع بیمار را بدتر کند.

● علایم و هشدارهایی در خصوص بیماری

به اعتقاد دکتر پناهی چنانچه در مسمومیتهای غذایی تب بالای ۳۸ درجه سانتیگراد، استفراغ طولانی مدت که منجر به کاهش شدید آب بدن (دهیدراسیون) شود، خون در مدفوع وجود داشته باشد، اسهال بیش از ۳ روز طول بکشد و علایم کم آبی (دهیدراسیون) نظیر کاهش حجم ادرار، خشک شدن دهان و گلو، سرگیجه هنگام برخاستن و افزایش تعداد ضربان قلب مشاهده گردد حتماً بیمار باید توسط پزشک معاینه و درمان لازم برای وی انجام شود.

این متخصص وجود علایمی مانند تاری دید، دوبینی، ضعف عضلانی، سردرد و سرگیجه را نشانگر بوتولیسم دانسته و تصریح می کند: بیمار سریعاً به پزشک یا مراکز درمانی ارجاع و تحت درمان قرار گیرد، چون مسمومیت ناشی از بوتولیسم بسیار خطرناک است که نابینایی و مرگ به دنبال دارد (البته در صورت درمان نکردن به موقع)

● نقش آنتی بیوتیک در درمان

دکتر پناهی، متخصص، تجویز آنتی بیوتیک را برای همه بیماریهای روده ای و مسمومیتهای غذایی ضروری نمی داند و یادآور می شود: بیماریهای اسهالی اگر ویروسی باشند معمولاً بدون آنتی بیوتیک طی ۲ تا ۳ روز بهبود می یابند چون آنتی بیوتیکها روی ویروسها تأثیر ندارند و مصرف آنها برای عفونتهای ویروسی نه تنها مفید نیست بلکه مضر است.

وی معتقد است: در بسیاری از عفونتهای روده ای باکتریایی خفیف هم نیازی به استفاده از آنتی بیوتیک نیست زیرا مصرف زیاد آنتی بیوتیک دلیل اصلی ایجاد مقاومت در بسیاری از باکتریهاست و همین مسأله باعث شده باکتریهای مقاوم، به هیچ آنتی بیوتیکی پاسخ ندهند. بنابراین «مصرف بجای آنتی بیوتیک طبق تجویز پزشک و به اندازه کافی تا پایان دوره درمان، آری» و «مصرف بی جا و بی رویه و درمان ناقص با آنتی بیوتیک، هرگز» چون سبب مقاومت باکتریها می شود.

وی به آسیب پذیری بعضی گروهها اشاره و تصریح می کند:

مسمومیتها و بیماریهای ناشی از مصرف غذاهای مانده فاسد و نامطمئن در کودکان، خانمهای باردار، افراد مسن و کسانی که دچار ضعف ایمنی هستند و دیابتی ها بسیار خطرناکتر و حتی گاهی کشنده است، بنابراین باید این گروهها بیشتر مراقب سلامت خود باشند و از مصرف غذاهای گوشتی (گوشت قرمز، مرغ، ماهی) خام یا نیم پخته اجتناب کنند و تخم مرغ خام یا نیم پخته مصرف نکنند، شیر و فرآورده های لبنی پاستوریزه مصرف کنند و آبمیوه های غیر پاستوریزه استفاده نکنند و از مصرف سوسیس و کالباس پرهیز نمایند.

● «وبا»؛ بیماری آشنای فصل گرما

این استاد دانشگاه و متخصص عفونی درباره «وبا» می گوید: «وبا» یا التوریک بیماری اسهالی است که به صورت حاد و آبکی (دانه برنجی) شروع شده و بدون درد و دل پیچه می باشد. بیمار استفراغ ندارد ولی در برخی موارد اسهال آبکی آن قدر شدید است که در صورت تأخیر در درمان بیمار با کم آبی شدید روبرو شده و نهایتاً جان خود را از دست می دهد.

وی مصرف آب و یخ، میوه و سبزی و غذاهای آلوده به میکروب «وبا» را شایع ترین راه انتقال دانسته و معتقد است، شستشوی ظروف غذاخوری و البسه در آب آلوده و غذاهای خام دریایی نیز از عوامل مؤثر در انتقال بیماری می باشد. این متخصص توصیه می کند:

برای پیشگیری از ابتلا به «وبا» دستهای خود را به طور مکرر با آب و صابون بشویید مخصوصاً قبل از مصرف هر نوع ماده غذایی و بعد از دستشویی.

● خرید از دوره گردها ممنوع!

آبی را که از سلامت آن اطمینان ندارید یک دقیقه بجوشانید سپس مصرف کنید. از فروشندگان دوره گرد هرگز خرید نکنید و در رستورانهای نامطمئن غذا نخورید. سبزی و میوه ضدعفونی نشده و سالاد کاهوی نامطمئن را مصرف نکنید، در ییلاقات و پیک نیک از آبهای روباز مانند چشمه و… استفاده نکنید و در استخرهای مطمئن و بهداشتی شنا کنید.

وی می افزاید: مواد غذایی را دور از دسترس حشرات (مگس، سوسک و…) نگهداری نموده و دیوارها و کف آشپزخانه را تمیز نگه دارید. اگر در شکم احساس ناراحتی می کنید و یا سرما خورده اید از پختن غذا برای دیگران خودداری کنید. همچنین باقیمانده غذا را در ظرف سربسته و در یخچال نگهدارید. (دمای ۴ درجه سانتیگراد)

غذاهای منجمد را قبل از پخت از انجماد خارج کنید. همچنین همیشه به خاطر داشته باشید غذاها و مخصوصاً گوشت را باید به طور کامل پخت و از گرم کردن غذایی که یک بار گرم کردید، خودداری کنید گوشت و مرغ و ماهی پخته را کنار گوشت و مرغ و ماهی خام در یخچال نگذارید.

گوشت، مرغ وماهی را حتماً در ظرفی گذاشته و روی آن با نایلون بپوشانید و سپس در یخچال بگذارید.

این پزشک متخصص در ادامه توصیه های خود می گوید:

چاقو و تخته گوشت را قبل و بعد از برش کاملاً بشویید (ترجیحاً با آب داغ) و باقیمانده غذا را حتماً در یخچال بگذارید و اگر هنگام سفر یا پیک نیک دسترسی به یخچال ندارید، زیر آن تکه های یخ بگذارید و با آب شدن یخها، تکه های جدید یخ زیر ظرف غذا قرار دهید، زیرا اگر غذا بیشتر از یک ساعت در دمای اتاق بماند فاسد می شود.

اگر از سلامت غذا مطمئن نیستید و نمی دانید که در شرایط مناسب نگهداری شده یا خیر، هرگز آن را نچشید و فوراً در ظرف آشغال بریزید و امتحان نکنید چون ممکن است حاوی باکتریهایی باشد که حتی با پختن از بین نمی روند. غذاهای کنسرو شده را کاملاً بجوشانید و سپس مصرف کنید. مواد غذایی تاریخ گذشته و غذاهایی که بوی نامطبوع دارند و یا روی آنها کپک زده را در ظرف آشغال بریزید تا سلامتتان به خطر نیفتد.

● روش صحیح باز کردن غذاهای منجمد

دکتر مظهری، متخصص تغذیه از دانشگاه آلمان در مورد شیوه صحیح استفاده از غذاهای منجمد می گوید: وقتی گوشت، مرغ، ماهی و… در دمای اتاق قرار می گیرند، باکتریها به سرعت روی آنها رشد می کنند بنابراین برای باز کردن یخ مواد غذایی که از فریزر بیرون می آید باید از سه روش زیر استفاده شود:

گوشت و مرغ و ماهی را در یک پوشش کاملاً محکم قرار داده و آن را در یخچال بگذارید تا یخ آن آب شود و بلافاصله پس از آب شدن یخ آن را بپزید.همچنین مواد غذایی را در یک پوشش محکم و غیرقابل نفوذ در یک ظرف آب سرد قرار دهید و هر ۲۰ دقیقه آب آن را عوض کنید یا زیر شیر آب سرد قرار داده تا یخ آن باز شود و بلافاصله آن را بپزید.

در مایکروویو با استفاده از دکمه Defrost نیز می توانید یخ را باز کنید منتهی تکه های گوشت را جابجا کنید تا مطمئن شوید هیچ قسمتی منجمد باقی نمانده است و بلافاصله پس از آب شدن یخ، غذا را بپزید.

این متخصص تغذیه با تأکید بر استفاده کمتر از چربیها در فصل تابستان می گوید: در این فصل بیشتر از سبزیجات، میوه ها و غذاهای گیاهی استفاده نمایید.

به اعتقاد وی مصرف مایعات به مقدار کافی در تابستان از کاهش آب و املاح مورد نیاز بدن جلوگیری کرده و از ضعف، سستی و بیحالی پیشگیری خواهد کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه ایران استفاده از ماست، دوغ، آبلیمو (ترجیحاً لیموترش تازه)، سیر و سرکه را در غذاهای روزانه مفید دانسته و اضافه می کند، مصرف مواد فوق برای پیشگیری از مسمومیت غذایی بسیار مفید است بنابراین در سرمیز غذا و یا بر سر سفره حتماً ظرف ماست باشد، سرکه یا آب لیمو همراه با سالاد به جای سس استفاده شود و دوغ را نیز جایگزین نوشابه های گازدار نمایید، با این کار نه تنها از مسمومیت غذایی پیشگیری کرده اید، بلکه مواد مغذی و مورد نیاز بدنتان را نیز تأمین کرده اید.

وی برای شستشوی سبزی توصیه می کند: بعد از شستن گل و لای سبزی، آن را در آب معمولی به مدت ۵ دقیقه بشویید سپس به مدت ۸ دقیقه در ظرفی قرار دهید که به ازای هر لیتر آب، ۳ قطره مایع ظرفشویی اضافه کرده اید. پس از آن سبزی را چند بار با آب سالم شسته و مصرف نمایید.

پروین محمدی

منبع : آفتاب