شپش چیست؟
شپش حشره کوچکی به رنگ سفید مایل به خاکستری است که دارای دهانی مخصوص مکیدن خون ،دو شاخک و سه جفت پای کوتاه است.
می تواند سر،بدن و عانه را آلوده کند. تخم شپش رشک نام داردو بیضی شکل و سفید رنگ و به اندازه ته سنجاق است و به مو و درز لباس می چسبد.
شپش در مو و لباس زندگی می کند و فقط به خاطر تغذیه روی سطح بدن می آیدو خودش را به بدن می چسباندو پوست را سوراخ کرده و بزاق خود را زیر پوست تزریق نموده و با مکیدن خون ،مواد زایدی را نیز از خود دفع می کند.همین تلقیح مواد زائد در پوست منجر به ایجاد برامدگی قرمز رنگ خارش دار می گردد.
از نظر شدت و شیوع آلودگی به انواع شپش ،عواملی چون سن،جنس، نژاد،وضعیت اقتصادی و اجتماعی موثر شناخته شده اند.
آلودگی در تمام گروه های سنی دیده می شود ولی شپش سر در کودکان(سنین مدارس ابتدایی ) شیوع بیشتری دارد. به طور معمول شپش در جوامع پرجمعیت و متراکم شایعتر است و در شرایط همه گیری کلیه طبقات اجتماعی و اقتصادی را فرا می گیرد.
شپش بالغ طی عمر یک ماهه خود روزانه ۶-۴ تخم می گذارد این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را دارا می باشد می چسبد و پس از ۷ روز ، شپش ها از تخم سر بیرون آورده و طی سه با پوست اندازی به شپش بالغ تبدیل می شوند.
علائم شپش سر
اولین علائم بالینی در سر ، موقعی اتفاق می افتد که شپش شروع به حرکت می کند که معمولا از حاشیه دو طرف سر شروع می شود و بعد به طرف مرکز سر گسترش می یابد. در این هنگام بیمار احساس خارش در سر می کند. به تدریج خارش سر افزایش یافته و در سر خراشیدگی با ناخن پیش می آید. می تواند به همراه عفونت های سر،چسبیدن موهای سر،بزرگ شدن غدد لنفاوی گردن باشد.
در چه مواردی موی سر دانش آموز باید بررسی شود
۱-وقتی یک مورد شپش در کلاس کشف شد تمام دانش آموزان همان کلاس باید بررسی شوند.
۲-برادران ، خواهران و اولیائ دانش آموزان مبتلا نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.
۳-وقتی بیش از سه کلاس یک مدرسه درگیر باشند تمام کلاسهای مدرسه باید از نظر شپش غربالگری شوند.
۴-اعضای خانواده باید تا ۱۰ روز موهایشان از نظر ابتلا به شپش مورد بررسی روزانه قرار کیرند.
پیشگیری چگونه انجام می شود؟
پیشگیری معمولا با ارتقا بهداشت کل جامعه است. درمان زودرس موارد با آگاهی دادن به والدین، آموزگاران و افراد دیگر جامعه می تواند با کنترل هر چه سریعتر موارد مبتلا به کاهش ابتلا سایرین کمک کننده باشد. و در آخر لازم به ذکر مجدد است که شپش سر در هر طبقه اجتماعی و اقتصاری می تواند دیده شود و رعایت دقیق موازین بهداشتی هر چند بسیار مفید و کمک کننده است ولی احتمال ابتلا را منتفی نمی سازد.
درمان
پرمترین ،این دارو به عنوان داروی انتخابی درمان شپش توصیه شده است و به صورت شامپو ، محلول سر شوی ، پودر لوسیون و کرم موجود است.
ابتدا موها را مرطوب نموده سپس با شامپو پرمترین ۱ درصد موها را آغشته نمایید . لازم است ماده مورد نظر به کف سر و ساقه مو مالیده و ماساژ داده شود و آن گاه پس از ۱۰ دقیقه شسته شود . این مشتقات باعث مسمومیت نمی شوند و اثر ابقایی بر موهای سر دارند و تا یک هفته در موباقی می مانندو روی رشک نیز اثر کشندگی دارند.
در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت ۱-دو بار درمان به فاصله ۱۰تا ۷ روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر بیرون آوردن آنها تا ۷ روز بعد وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله ۱۰تا ۷ روز درمان مجدد انجام شود ۲-تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند ، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.
آنچه در کشور ما برای این منظور استفاده می شود عمدتا شامپو پرمترین است اما برای درمان شپش چند فراورده موثر دیگر در داروخانه ها موجود است لیندان ۱ درصد
این فراورده ها برای بیش از ۴۰ سال است که مورد استفاده قرار می گیرند و غالبا غیر از عوارض نادر گذرا ، عارضه دیگری ندارداما مهم این است که درست مطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشود ، علاوه بر این می بایست تمام موها بخوبی با آن مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه در تماس مستقیم با دارو قرار گیرد.
لازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، شیرده و نوزادان با پزشک مشورت انجام شود.
درمان شپش سر با استفاده از سرکه
راه دیگری نیز برای مبارزه با شپش های سر وجود دارد . دو قاشق غذا خوری سرکه را در یک لیتر آب حل کنید ،سپس تمام سر و موها را با این محلول خیس کنید . بعد از چند دقیقه با یک شانه دانه ریز موها را خوب شانه کنید.
محلول آب و سرکه کپسول تخم ها را سست می کند و شانه دندانه ریز به جدا کردن آنها از موها کمک می کند.
