روز جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر گرامی باد.

شیر مادر از لحاظ تغذیه ای برای شیر خوار کامل است و تمام مواد مغذی مورد نیاز کودک را به مقدار مناسب برایش فراهم   می کند .

تغذیه انحصاری با شیر مادر یعنی چه ؟

شیر خوار در ۶ ماهه اول زندگی یه هیچ چیز جز شیر مادر نیازی ندارد .یعنی شیر مادر نیاز شیر خوار به آب ،قند و مواد مغذی برای رشد را تامین میکند .لذا فقط شیر مادر در این ۶ ماه برای شیر خوار کافی می باشد که این را تغذیه انحصاری با شیر مادر می گویند .

مزایای شیر مادر :

الف : مزایا برای نوزاد :

– بهترین غذاست

– آسانتر هضم میشود

– تمام نیازهای غذایی مورد نیاز شیر خوار را تامین می کند (تا ۶ ماهگی )

– شیر خوار را در برابر ابتلا به عفونتها حفظ می کند

– به آسانی در دسترس کودک می باشد

ب : مزایا برای مادر :

– تقویت رابطه عاطفی بین مادر و نوزاد

– تاخیر در حاملگی مجدد ( در صورت تغذیه انحصاری با شیر مادر )

– تضمین سلامت مادر

– کمک به اقتصاد خانواده

– جمع شدن سریع عضلات رحم پس از زایمان

آغوز جیست و چرا اهمیت دارد ؟

شیری که در ابتدای تولد تولید می شود ( ۴۸- ۲۴ ساعت اول تولد ) را آغوز یا کلستروم یا ماک می نامند . این شیر زرد رنگ و غلیظ است و شباهتی به شیر معمولی ندارد . آغوز به دلیل داشتن مواد مغذی و مفید از ابتلای شیر خوار به عفونتهای تنفسی و اسهالی و بسیاری از بیماریهای دیگر مانند بیماریهای چشمی جلوگیر ی می کند به همین دلیل به آغوز اولین واکسن نیز می گویند .

به نکات زیر درباره تغذیه با شیر مادر توجه کنید :

۞  باید بلافاصله بعد از تولد تغذیه با شیر مادر آغاز شود و حتما شیرآغوز به کودک داده شود

۞   در ابتدای تولد شیر مادر کم است . ولی مکیدن پستان مادر توسط نوزاد باعث زیاد شدن آن می شود .

۞   تغذیه با شیر مادر در هر ساعت از شب یا روز که شیر خوار احساس گرسنگی یا نیاز کند باید انجام شود و نباید زمان بندی خاصی برای شیر دادن به کودک در نظر گرفت .

۞   به شیر خواری که شیر می خورد نباید شیر با بطری داده شود زیرا باعث کم شدن شیر مادر می شود

۞   در زمان شیر د ادن مادر باید از داروهای ضدبارداری مخصوص این دوران استفاده کند.

۞   نوزاد در روزهای اول تولد بطور طبیعی کمی وزن از دست می دهد که نباید آن را به کمبود شیر مادر نسبت داد

۞   مدفوع شیر خوارانی که از شیر مادر تغذیه می کنند شل تر و دفعات آن بیشتر از کودکانی است که شیری غیر از شیر مادر می خورند و این نوع دفع مدفوع را نباید با اسهال اشتباه کرد

۞   مکیدن پستان معمولا در روزهای اول بین ۵ تا ۱۰ دقیقه است ولی هر چه نوزاد بزرگتر می شود زمان مک زدن پستان بیشتر می شود .

چگونه می توان فهمید شیر مادر کافی است یا نه ؟

اندازه گیری رشد یکی از بهترین نشانه های پی بردن به کفایت شیر مادر است .

از راه وزن کردن منظم کودک و رسم منحنی رشد او به وضعیت رشد کودک پی می برید . اگر منحنی رشد شیر خوار بالا رونده باشد و اضافه وزن کودک کافی باشد نشانگر کافی بودن شیر مادر است .

موارد زیر دلیل برای ناکافی بودن شیر مادر نیست :

گریه زیاد شیر خوار :می تواند بعلت خیس بودن کهنه ،سرد یا گرم بودن ، بیماری کودک ، قولنج و …باشد .

زود به زود شیر خوردن : شیر مادر آسان هضم می شود و راحت جذب می شود لذا شیر خوا ر زود به زود احساس گرسنگی می کند زمان دادن شیر از هر سینه مادر باید ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول بکشد تا شیر خوار سیر شود .

کم بودن شیر در روزهای اول تولد : مقدار شیر روزهای اول ( آغوز ) کم است اما همین مقدار کم برای نوزاد کافی و ضروری می باشد.

کوچک بودن پستانها : کوچک بودن پستانها به میزان تولید شیر ربطی ندارد بلکه مکیدن مکرر پستان مادر موجب تولید بیشتر می شود .

قابل توجه مادران شیر ده

تنها راه افزایش شیر مادر مکیدن مکرر و مداوم پستان مادر توسط شیر خوار است .

مشکلات مربوط به شیر دهی :

۱- خود داری کودک از گرفتن پستان مادر

مهمترین علت نگرفتن پستان مادر بیماری و یا مشکلات مربوط به دهان و بینی است . مشکل دیگر استفاده از بطری یا شیشه پستانک است .گاهی این امر به دلیل احتقان پستان (جمع شدن شیر در پستان ) وضعیت نادرست شیر دادن و یا وضعیت پستان گرفتن نوزاد می باشد .شرایط جسمی و روحی مادر نیزدر این مسئله موثر است .

۲- ابتلای کودک به اسهال :

در صورت ابتلای کودک به اسهال هرگز نباید شیر مادر را قطع کرد بلکه باید علاوه بر استفاده از محلول ORS تعداد دفعات شیر دادن را نیز افزایش داد .

۳- احتقان ،زخم نوک ،عفونت و آبسه پستان :

بهترین راه پیشگیری از این موارد تغذیه نوزاد بلافاصله بعد از تولد مکیدن مکرر پستان توسط کودک ،وضعیت مناسب مادر هنگام شیر دادن و کودک هنگام شیر خوردن است .برای رفع احتقان پستان (جمع شدن شیر در پستان ) استفاده از کیسه آب گرم برای دوشیدن شیر مفید است .همچنین خالی کردن پستان ازطریق مکیدن کودک و یا دوشیدن شیر با دست و یا شیر دوش و استراحت ندادن به پستان مهم است .

خودداری از شستشوی مکرر پستان با آب و صابون و یا استفاده از محلولها و یا کرمها ی تحریک کننده برای پیشگیری از زخم نوک پستان ضروری است .

همچنین باقی گذاشتن یک قطره شیر روی نوک پستان نیز در بهبودی زخم نوک پستان موثر است . در صورت وجود عفونت مصرف آنتی بیوتیک با تجویز پزشک لازم است .

۴- حاملگی مادر :

در زمان حاملگی قطع شیر دهی لازم نیست. فقط ممکن است مقدار شیر کاهش پیدا کند .حاملگی مجدد با فاصله کم مخصوصا برای مادری که کودک شیر خوار دارد خوب نیست .

عوامل موثر بر حفظ و تداوم شیر دهی

• همه مادران می توانند شیر دهی موفقی داشته باشند. مهمترین عامل در این موفقیت اعتماد به نفس مادر برای شیر دادن و مکیدن صحیح و مکرر پستان توسط کودک است .اضطراب و نگرانی مادر می تواند در تولید شیر مادر اختلال ایجاد کند لذا مادر شیرده باید از نگرانی بپرهیزد .

• بیهوشی هنگام زایمان ،مصرف دارو و عمل سزارین هیچکدام مانع شیر دهی نیستند .

 

• نقش کارکنان بهداشتی ،همسر و نزدیکان مادر در مصمم کردن او برای شیر دادن و ادامه آن بسیار مهم است .

 

• فاصله گذاری مناسب بین فرزندان و داشتن فرزند کمتر در تامین سلامت مادر و شیر دهی موفق او بسیار موثر  است . حتی مادرانی که تغذیه مناسب ندارند می توانند شیردهی موفقی داشته باشند، اگر چه این تغذیه نامناسب برای خود مادر مشکلاتی ایجاد می نماید.

خطرهای تغذیه مصنوعی (تغذیه با شیر غیر مادر )

اختلال درپیوند عاطفی مادر و کودک

افزایش عدم تحمل به غذا و ابتلا به حساسیت در کودک

ابتلا به عفونتهای تنفسی و بیماریهای اسهالی د رکودک

افزایش خطر ابتلا به برخی از بیماریهای مزمن در کودک

چاقی ناشی از مصرف شیر مصنوعی زمینه ساز بیماریهای قلبی و عروقی ،مفصلی و دیابت در بزرگسالی است

بهره هوشی کمتر کودک

احتمال حاملگی زودرس مادر

افزایش احتمال مرگ و میر کودک

افزایش خطر ابتلا به کم خونی ،سرطان پستان و تخمدان در مادر