هر فردی را علاوه بر نام کوچکش با نام پدری اش می شناسند، نامی که نشان دهنده اصالت، هویت و معیشت فرد است. شاید بتوان گفت نام خانوادگی به همان اندازه دارای اهمیت و ارزش بوده که نام دارای چنین اهمیتی است.
داشتن نام خانوادگی از زمان دوره قاجار در ایارن اجباری شد اما پیش از آن فقط افراد ثروتمند و دارای اصالت، دارای نام خانوادگی که نشان دهنده درجه و رتبه خانواده محسوب می شد، بودند اما پس از اجباری شدن نام خانوادگی و شناسنامه در دوره رضاخان، هر کدام از شاخه های این خانواده نامی یا لقب شاهزاده ای بود که نسب به او می رساندند.
باتوجه به اینکه ۸۵ سال از زمان به کارگیری نام خانوادگی برای اتباع ایرانی می گذرد تاکنون اسناد هویتی ایرانیان، تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است. براساس گزارش سازمان ثبت احوال کشور، اگرچه در ایران انتخاب نام خانوادگی از سال های انقلاب مشروطه در میان قشر روشنفکر جامعه رواج یافته بود اما با پایان یافتن جنگ جهانی اول و در سال ۱۳۰۴، واحد زیرمجموعه بلدیه به اداره ارتقا یافت و عنوان احصائیه برای آن انتخاب شد.
پس از آن و در زمان سلطنت رضاخان، در سال ۱۳۱۳ با تصویب قانون مدنی، استفاده از القاب گذشته منسوخ و انتخاب نام خانوادگی برای تمام اتباع ایران اجباری شد.
محسن کرمی، معاون امور اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی ایرنا در این زمینه می گوید: گزینش نام خانوادگی از چند روش پیروی می کرد که شامل پیشه نیاکان در یک قوم، محل اسکان و نام یا شهرت بزرگ خاندان (پدر، پدربزرگ، جد) بوده است.
گاهی هم یک نام خانوادگی براساس شغل یا حرفه (همچون صراف، جواهریان، پزشکزاد) یا یک ویژگی بدنی یا فیزیکی (خوش چهره، قهرمان) باز می گشت. کرمی با بیان اینکه براساس قانون مدنی، سرپرست خانواده باید برای خانواده خود یک نام خانوادگی انتخاب می کرد که به همه اعضایش اطلاق می شد، اظهار می دارد: از آن زمان تاکنون بیش از چهار نسل از ایرانیان با نام های خانوادگی شناخته می شوند.
محسن اسماعیلی، مدیر اسناد هویتی سازمان ثبت احوال کشور نیز در این زمینه می گوید: نام خانوادگی محمدی با ۷۲۳ هزار عنوان، بیشترین نام خانوادگی ایرانیان است. وی ادامه می دهد حسینی با ۴۹۶ هزار عنوان، احمدی با ۴۶۷ هزار عنوان و رضایی با ۴۰۸ هزار عنوان نیز دارای بیشترین نام خانوادگی ایرانیان است.
اسماعیلی اظهار می دارد: نام های خانوادگی ترکیبی ازجمله میرمحمدی و پورمحمدی نیز در کشور فراوانی بسیار دارد و در عین حال فراوانی برخی نام های خانوادگی در استان ها نیز متفاوت است.
وی تصریح می کند به عنوان مثال نام خانوادگی گودرزی در استان لرستان، در استان فارس نام خانوادگی زارع، در استان کرمان سالاری و در استان مازندران نام خانوادگی حسینی بیشترین فراوانی را دارد.
این مقام مسوول در سازمان ثبت احوال کشور با اشاره به طولانی ترین نام خانوادگی، می گوید: در ابتدای سال های صدور شناسنامه در ایران نام خانوادگی طولانی زیاد وجود داشت که طولانی ترین آن ۳۵ کاراکتر (حرف) دارد و یک نمونه از آن (آقا میرزا محمدعلی شیرازی) است که همه الفاظ آن نام خانوادگی یک فرد ایرانی بوده است.
منبع:برترینها
