الهام بهروزی
کمتر از چهار روز دیگر به روزی می‌رسیم که عنوان بزرگی را حمل می‌کند؛ «روز خبرنگار». روزی که به‌مناسبت شهادت شهید محمود صارمی، مسوول دفتر ایرنا در مزارشریف افغانستان در ۱۷ مرداد سال ۱۳۷۷ از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به نام «خبرنگار» نامیده شد. این روز فرصتی را هر ساله به‌وجود می‌آورد تا با یک بررسی اجمالی و گفت‌وگو با جامعه خبری، پرتره‌ای از وضعیت رسانه امروز ایران و چالش‌هایی که با آن دست به گریبان است، ترسیم شود.
بی‌شک خبرنگاران یکی از خودگذشته‌ترین و پرچالش‌ترین قشری هستند که در شرایط اقتصادی کنونی با حقوقی پایین روزگار می‌گذارنند و در تلاش هستند تا از آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی غافل نشوند؛ اما با وجود این، در یکی دو دهه اخیر، به دلیل تورم و گرانی‌های روزافزون، درآمد پایین خبرنگاری و خلأهای قانونی که در حوزه رسانه وجود دارد، از اثرگذاری، مطالبه‌گری و جریان‌ساز بودن خبرنگاران و رسانه‌های حرفه‌ای و مردمی کاسته شده است. بی‌شک این رسانه‌ها برای رسیدن به روزهای اوج خود، نیازمند «نگاه عادلانه»، «آزادی بیان»، «آموزش» و «امنیت شغلی» هستند.
در ادامه این نوشتار، نظر برخی از فعالان رسانه استان بوشهر را درباره چالش‌ها و وضعیت معیشت خبرنگاران و نقش آزادی بیان در استقلال و جریان‌سازی مطبوعات و رسانه‌های برخط استان و همچنین انتظاری که از دولت چهاردهم برای تقویت جامعه رسانه‌ای ایران دارند، جویا شدیم که به تفکیک در ادامه میآید.
خبرنگاران انگیزه چندانی برای جریان‌سازی ندارند
سردبیر خبرگزاری «مهر» در بوشهر در این باره به بامداد جنوب گفت: مهم‌ترین چالش در فعالیت‌های رسانه‌ای، مسائل اقتصادی رسانه است که اکنون نمی‌توان گفت همه؛ ولی اغلب رسانه‌ها با چالش‌های جدی در چرخه اقتصادی خود روبه‌رو هستند؛ به‌گونه‌ای که کمبودهای مالی مانعی بزرگ برای تولید محتوای رسانه‌ای قوی محسوب می‌شود. رسانه‌ها به‌خصوص رسانه‌های سنتی از جمله خبرگزاریها درآمد چندانی نداشته و قطعا این درآمدها کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد و همین موضوع باعث می‌شود که رسانه نتواند به‌صورت مستقل مسائل مالی خود را حل کند، از این‌رو، برای تامین تجهیزات و نیروی انسانی توانمند با چالش روبه‌رو شود.
سعید رضایی «نبود رسانه و خبرنگار مستقل» را بزرگ‌ترین خلأ جامعه امروز رسانه استان دانست و افزود: رسانه باید خودکفا باشد و نیازهای خود را تامین کند، وگرنه حیات رسانه توجیهی ندارد. رسانه باید آنقدر قوی باشد که اقتصاد خود را تامین کرده و برای چنین نیازهایی متکی به دولت‌ها نباشد؛ البته بخش عمده اقتصاد کشور ما دولتی است و امکان تبادلات اقتصادی رسانه و دولت سخت است.
وی در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه آیا «آزادی بیان» و «بهبود معیشت خبرنگاران» در شرایط کنونی برای جریان‌سازی و استقلال رسانه کافی است، توضیح داد: «آزادی بیان» در چارچوب قانون خیلی خوب است که البته قانون باید بازتر باشد. هیچ‌کس از بهبود معیشت خبرنگاران بدش نمی‌آید؛ ولی اینها کافی نیست. متاسفانه خبرنگاران انگیزه چندانی برای تولید محتوای فاخر و جریان‌سازی ندارند؛ شاید انگیزه‌های مالی، فرار از دردسرهای جریان‌سازی و از دست دادن برخی از موقعیت‌ها مانعی در این زمینه است.
«نبود امنیت شغلی»؛ بزرگ‌ترین خلأ جامعه رسانه بوشهر
مدیرمسوول سایت تحلیلی- خبری «آوای بوشهر» نیز در گفت‌وگو با بامداد جنوب، مهم‌ترین چالش جامعه رسانه امروزی را «نبود احساس امنیت» و «شکایت از اهالی رسانه» معرفی کرد و گفت: «نبود امنیت شغلی» همواره بزرگ‌ترین خلائی است که در جامعه رسانه وجود دارد و متاسفانه سیاست‌ها و آیین‌نامه‌های موجود هم نتوانسته‌اند حفره‌های این خلأ را پر کنند.
عباس اعتمادی‌پور در ادامه با اشاره به اینکه از دولت چهاردهم این انتظار را داریم تا با نگاه ویژه‌ای به رسانه و جامعه خبرنگاری داشته باشد، افزود: این دولت می‌تواند با فراهم کردن فضای باز رسانه‌ای و تسهیل دسترسی خبرنگاران به اطلاعات به تقویت قدرت و جایگاه رسانه‌ها به‌ویژه مطبوعات و خبرگزاریها در جامعه کمک شایانی کند. بی‌شک در صورت تامین امنیت شغلی خبرنگاری، آزادی بیان و بهبود معیشت خبرنگاران ما دوباره می‌توانیم شاهد جریان‌سازی و عملکرد موثر رسانه‌ها باشیم.
لزوم پایش جامعه رسانه بوشهر از وجود خبرنگارنماها
مدیرمسوول و سردبیر سایت خبری «دادورزی» هم به بامداد جنوب گفت: متاسفانه جریان‌سازی و پوشش رویدادهای مدنی مردم در جامعه در همه حوزه‌ها کمرنگ شده است و جای آن را به انعکاس اخبار روابط عمومی سازمان‌های دولتی استان داده است. حتی در نشست‌هایی که با حضور خبرنگاران دولتی و خصوصی برگزار می‌شود ماحصل آن تولید یک خبر سخت است و خبرنگار از تولید یک خبر نرم با ا تحلیل وعده‌ها و پیگیری گفته‌هایی که در این نشست‌ها مطرح می‌شود، باز می‌ماند.
راضیه عقیلی‌مهر در ادامه با اشاره به اینکه باید جامعه خبری از وجود خبرنگارنماها پایش شود، افزود: بی‌شک ساماندهی خبرنگاران فعال و غیرفعال از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و هیات نظارت بر مطبوعات می‌تواند تلاش خبرنگار جریان‌ساز و سختکوش را از خبرنگارهای روابط عمومی‌طور و فرمایشی و منفعت‌طلب جدا کند، متاسفانه خبرنگارنماهایی هستند که در سامانه جامع ای- رسانه ثبت‌نام کرده‌اند و از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند! این در حالی است که این افراد حتی سابقه خبری‌شان را از طریق کپی خبرهای دیگران ثبت کرده‌اند و در نشست‌های خبری حتی زحمت تنظیم خبر آن نشست را هم به خودشان نمی‌دهند و از زحمت دیگران وام می‌گیرند و به همین راحتی عنوان خطیر «خبرنگار» و «روزنامه‌نگار» را یدک می‌کشند.
وی در خصوص انتظارش از دولت چهاردهم برای تقویت جامعه رسانه گفت: انتظار دارم رئیس‌جمهور محترم با انتخاب مدیران و مسوولان همسو با اکثریت جامعه در استان‌ها از جمله استان بوشهر به بطن جامعه نفوذ کند؛ مدیرانی که دروغ نگویند و شجاعانه برای حفظ منفعت و حق مردم‌شان تلاش کنند. شایسته‌سالاری را حمایت کنند و افراد جوان و خوشفکر را به عنوان مشاور و معاون خودشان برگزینند.
این عضو هیات‌مدیره خانه مطبوعات استان بوشهر در پاسخ به این سوال که آیا «آزادی بیان» و «بهبود معیشت خبرنگاران» در شرایط کنونی برای جریان‌سازی و داشتن رسانه و خبرنگار مستقل کافی است، توضیح داد: آزادی بیان حتی در همان کشورهای پیشرفته متناسب با محدودیت‌های فرهنگی و قانونی و در راستای حفظ حقوق خصوصی تعاریف نسبی دارد. همین تعاریف است که سردرگمی برای رسانه ایجاد می‌کند، به‌طوری که برخی با استناد صرف به آزادی بیانی که در اصول قانون اساسی نسبت به آن تاکید شده، چارچوب‌ها را زیر پا میگذارند و با مشکلات حقوقی روبه‌رو می‌شوند. ناگفته نماند بیشتر این محدودیت‌ها به آمادگی جوامع برای فهم آزادی بیان رسانه‌ها نیز بستگی دارد. رسانه‌ای‌ها می‌دانند با یک کلمه می‌توانند آدم بکشند! در مورد معیشت خبرنگاران هم باید بگویم که خبرنگاران به‌ویژه خبرنگاران بخش خصوصی و آزاد از لحاظ مالی بسیار در مضیقه هستند و این معضل بزرگی است که هم راه و روش قلم‌شان را برای نوشتن واقعیت‌ها تغییر می‌دهد و هم احترام و عزت آن‌ها را زیرسوال خومی‌برد.
دولت چهاردهم باید «عدالت» را در رسانه برقرار کند
خبرنگار هفته‌نامه و سایت خبری «خلیج فارس» هم در گفت‌وگو با بامداد جنوب در خصوص مهم‌ترین چالش جامعه امروز خبری ایران گفت: مهم‌ترین چالش جامعه رسانه‌ای ما این است که متاسفانه مرجعیت خبری و رسانه‌ای به خارج کشور منتقل شده و رسانه‌های داخلی به دلیل فشارهای بیرونی و خودسانسوری دیگر از تاثیرگذاری لازم برخودار نیستند. همین موضوع باعث شده تا اغلب ما خبرنگاران و رسانه‌ها دچار روزمرگی شویم. مشکلات معیشتی و بیمهای هم مانع ماندگاری چهره‌های برجسته در عرصه رسانه شده است.
عبدالحسین قاسمی در ادامه کاهش حضور میدانی و نبود گزارش‌های تحقیقی در رسانه را باعث فاصله محتواهای منتشر شده با ذائقه با جامعه امروز دانست و افزود: البته در پیش آمدن این وضعیت دلایل متعددی دخیل است که از محدودیت‌هایی که بیرون رسانه است را در برمی‌گیرد تا ناتوانی رسانه به‌خصوص در استان‌ها برای پرورش خبرنگاران تخصصی.
وی در خصوص اینکه چه انتظاری از دولت چهاردهم برای تقویت جامعه رسانه دارد، بیان کرد: «عدالت» یکی از واژگان پرتکرار آقای پزشکیان در ایام انتخابات ریاست‌جمهوری بود. براین اساس توقع می‌رود در حوزه رسانه هم شاهد عدالت در دولت چهاردهم باشیم که این موضوع هم از طریق به‌رسمیت شناختن توزیع دانش و اطلاعات است و تقویت فضای شفافسازی و ارج گذاشتن به شأن و منزلت روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها.
این فعال رسانه و خبرنگار باتجربه جنوبی در پایان یادآور شد: متاسفانه مشکل معیشتی خبرنگاران و محدودیت‌های بیرونی حاکم بر رسانه، فضای خبری را دچار چالش کرده و مرجعیت خبری تا حدود زیادی به خارج کشور منتقل شده که امیدواریم برای این وضعیت که ضد امنیت ملی است، در دولت چهاردهم شاهد تغییر رویه و آزادی بیان بیشتر در حوزه رسانه باشیم.
خبرهای رپورتاژی و تیترهای اغراق‌آمیز؛ چالش همیشگی رسانه امروز
یک فعال رسانه در جنوب استان و عضو هیات‌مدیره خانه مطبوعات استان بوشهر هم با اشاره به مهم‌ترین چالش‌های پیش روی جامعه رسانه به بامداد جنوب گفت: مهم‌ترین چالش‌هایی که در رسانه‌ها همواره وجود دارد شامل رعایت نشدن استانداردها در تنظیم محتوای خبری و تولید نشدن اخبار مفید برای افزایش آگاهی جامعه و فعالیت برخی افراد غیرمتخصص در رسانه می‌شود. همچنین تولید اخبار رپورتاژی و تیترهای اغراق‌آمیز برای کسب درآمد همواره از آسیب‌ها و چالش‌ها رسانه محسوب می‌شوند.
صدیقه اندخش در ادامه به مهم‌ترین خلأهای جامعه خبرنگاری اشاره و تصریح کرد: نبودثبات شغلی، حمایت ناکافی از جامعه خبرنگاران و حقوق و دستمزد پایین خبرنگاری، نبود یک ساختار آموزشی نظاممند برای افزایش کیفیت حرفه خبرنگاری از خلأهایی است که در زیست خبرنگاران استان بوشهر همواره وجود دارد.
وی سپس به انتظارات رسانه‌ای خود از دولت چهاردهم اشاره و بیان کرد: از دولت چهاردهم نتظار می‌رود به معیشت، بیمه و بازنشستگی خبرنگاران توجه ویژه کند و حامی رسانه‌های شهرستانی و کمبرخوردار باشد. همچنین از اهرم فشار در انتشار اخبار رسانه‌ها استفاده نکند و برای انسجام جامعه رسانه‌ای کشور در زمینه اخبار امیدآفرین تلاش کند. همچنین انتظار داریم این دولت رسانه را به عنوان یار و یاور خود بشناسد و برای توسعه و پیشرفت کشور از رسانه استفاده کند.
اندخش سپس به مهم‌ترین مولفه‌هایی که به استقلال یک رسانه کمک می‌کند، اشاره کرد و گفت: علاوه بر آزادی بیان و بهبود معیشت خبرنگاران برای جریان‌سازی و استقلال رسانه‌ها موارد دیگری نیز باید مورد توجه قرار گیرد از جمله پایان دادن به سانسور خبری و تدابیر لازم برای وحدت در کشور می‌تواند رسانه‌ها را نیز پای کار بیاورد. در شرایط فعلی ضرورت دارد برای جریان‌سازی و استقلال رسانه‌ها جریان‌های سیاسی با ایجاد وحدت تلاش‌های دشمن را خنثی کنند.
