به بهانه ۲۳ مهر ماه روز ملی مبارزه با سل/آیا ما در معرض سل هستیم؟

آوای جم؛۲۳ مهر ماه روز ملی مبارزه با سل نام گرفته است. لذا از آنجایی که این بیماری فارغ از هر گونه نژاد و زمان و مکان می تواند افراد مختلف  جامعه را درگیر نماید، بر آن شدیم تا به سوالات مختلفی که ممکن است در ذهن شما شهروند محترم پیرامون این بیماری ایجاد شده پاسخ دهیم، شاید روزنه ای باشد برای نجات شما مخاطب عزیز از ابتلای به این بیماری

۱* بیماری سل چیست؟

میکروبی که باعث بیماری سل می شود، مایکوباکتریوم توبرکلوزیس نام دارد؛ سل در اکثر موارد ریه ها را گرفتار می سازد، ولی می تواند سایر اعضای دیگر بدن را هم مبتلا کند. بیماری ممکن است بصورت نهفته و یا بصورت فعال باشد.
اگر فردی دارای سل نهفته باشد، علایم سل را نخواهد داشت و بیماری به فرد دیگری منتقل نخواهد شد. لکن درصورتیکه همین فرد، آلوده به ویروسی مثل ایدز باشد، ویروس، سیستم ایمنی وی را به حدی تضعیف می نماید که بدن نمی تواند در مقابل میکروب سل، مقاومت نموده در نتیجه، این میکروب شروع به تکثیر و رشد کرده و موجب سل فعال می شود (که در این حالت به آن بیماری سل گویند)

۲*میکروب سل چگونه سرایت پیدا می کند؟
این بیماری از طریق هوا به سایر افراد منتقل می شود. هنگامیکه شخصی که بیماری سل ریوی و یا گلو دارد، عطسه یا سرفه کرده و یا آواز بخواند قطره های خیلی کوچک حاوی میکروب سل در هوا پراکنده می شود، در این حالت شخص دیگری که همان هوای حاوی میکروب را تنفس کند ممکن است مبتلا به بیماری سل شود. بیماری سل در تماس طولانی و نزدیک منتقل می شود، لذا افرادی که هر روز با بیمارمبتلا به سل در تماس هستند مانند افراد خانواده، دوستان و همکاران فرد مبتلادر معرض خطر بیشتری قرار دارند. بیماری سل از طریق دست دادن، استفاده از دستشویی و یا قاشق و ظروف مشترک انتقال نمی یابد.

بنابراین چنانچه خطر ابتلای سل به میزان بیشتری شما را تهدید می کند( مراقبت از بیمار مبتلا به سل را بر عهده گرفته اید) حتماً باید آزمایش بیماری سل بیشتر از سالی یک بار برایتان انجام بگیرد. همچنین سعی کنید از شخصی که بیماری سل فعال دارد ولی داروهایش را مصرف نمی کند و یا اینکه تازه شروع به خوردن دارو کرده است دوری کنید. فردی که به مدت چندین هفته داروهایش را مصرف کرده است طبیعتاً دیگر بیماری سل را منتشر نمی کند .

۳*چگونه می فهمیم که مبتلا به سل فعال هستیم؟
علائم این بیماری بستگی به این دارد که میکروب به کدام عضو بدن شما حمله کرده است. زیرا معمولاً میکروب سل ریه ها را درگیر می نماید و علائم سل ریوی شامل: سرفه شدید بیش از ۲ هفته یا بیشتر ، درد قفسه سینه و خلط خونی است . سایرعلایم عبارتند از:

ضعف یا خستگی زیاد ، کاهش وزن ، از دست دادن اشتها ، تب ، لرز و عرق شبانه

۴*آیا بیماری سل فقط ریه ها را مبتلا می سازد؟
خیر، هرچند بیماری سل فعال اغلب ریه ها را درگیر می کند ولی اعضای دیگر بدن را هم می تواند مبتلا سازد، از جمله کلیه ها و ستون مهره ها . افرادی که مبتلا به سل کلیوی و یا ستون مهره ها می باشند، معمولاً این بیماری را به سایر افراد منتقل نمی کنند.

۵*آیا فردی که HIV مثبت است(آلوده به ویروس ایدز گردیده) بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل است؟
بله، احتمال فعال شدن سل نهفته در بدن فرد HIV مثبت بیشتر است، چرا که سیستم دفاعی بدن در چنین حالاتی ضعیف است. بنابراین بدن نمی تواند با باکتری سل و یا هر میکروارگانیسم دیگری به خوبی مبارزه نماید.

۶*آیا با دارو می توان از پیشرفت و تبدیل شدن سل نهفته به بیماری سل فعال جلوگیری کرد؟
بله، داروی ایزونیازید ازتبدیل شدن سل نهفته به بیماری سل فعال جلوگیری می کند . برای افرادی که HIV مثبت هستند همراه ایزونیازید، ویتامین ب ۶ هم تجویز می شود که از ایجاد صدمه به دستگاه عصبی پیشگیری می کند.

۷*آیا فرد مبتلا به بیماری سل فعال،بهبود پیدا خواهد کرد؟
بله، داروهای متعددی برای درمان سل فعال وجود دارد و درچند هفته اول ممکن است چند داروی مختلف به طور همزمان تجویز شود که بعد از چند هفته علایم بیماری ناپدید می شوند ولی به خاطر داشته باشید که میکروب بیماری سل خیلی آهسته از بین می رود بنابراین حتماً داروها را همان طوری که د کتر دستور داده است مصرف کنید (یعنی به همان مقدار و در همان زمان (ساعت) و طول مدتی که توسط پزشک مشخص کرده داروها را مصرف کنید). از آنجایی که بیمارمبتلا به سل ریوی و یا سل گلو می تواند بیماری را به دیگران منتقل کند. بنابراین به مدت چند هفته باید درمنزل بماند و از حضور در محل کار و یا مدرسه خودداری کرده و استراحت نماید. بعد از چند هفته از شروع مصرف داروها دیگر خطر سرایت وجود ندارد ولی باید حداقل ۶ تا ۹ ماه دیگر هم به مصرف داروها ادامه داد تا بیماری بطور کامل درمان شود.

به خاطر داشته باشید، سل زمانی مقاوم به درمان می شود که بیمار داروهایش را به مدت کافی و یا به میزان کافی مصرف نکرده است . بنابراین همیشه دقیقاً طبق دستورپزشک داروهایتان را مصرف کنید. زیرا بیماران مبتلا به سل مقاوم به درمان می توانند بیماری خود را به دیگران انتقال دهند.

۸* تفاوت بین عفونت نهفته‌ی سل با بیماری سل چیست؟

در عفونت نهفته‌ی سل: فرد علامت بالینی ندارد، احساس بیمار بودن نمی‌کند، نمی‌تواند بیماری را به دیگران انتقال دهد، تست پوستی سل در آنها مثبت است، باکتری سل در خلط پیدا نمی‌شود، اگر درمان نشود ممکن است به سل فعال دچار شود. ممکن است عفونت نهفته برای تمام عمر در بدن فرد باقی بماند و هرگز تبدیل به بیماری نشود. اما اگر سیستم ایمنی نتواند جلوی رشد باکتری را بگیرد، باکتری سل در بدن تکثیر می‌شود و موجب فعال شدن بیماری می‌ گردد. برخی افراد پس از مواجهه، دچار بیماری می‌شوند اما در برخی دیگر سیستم ایمنی آن را مهار می‌کند و زمانی که سیستم ایمنی دچار نقص گردد بیماری فعال می‌شود.

در فرد مبتلا به بیماری سل علائم بالینی وجود دارد و واکنش واضح به تست پوستی ایجاد می‌شود. همچنین باکتری در خلط فرد یافت شده و به همین دلیل هم می تواند بیماری را به سایر افراد جامعه گسترش دهد

تهیه و تنظیم: واحد پزشکی وسلامت آوای جم با همکاری شبکه بهداشت و درمان شهرستان جم واحد مبارزه با بیماریها