الهام بهروزی
هرساله با معتدل‌شدن هوا؛ یعنی از نیمه دوم آبان، فصل گردشگری استان بوشهر آغاز می‌شود و در طول این فصل از نقاط دور و نزدیک کشور و حتی از خارج کشور، گردشگرانی بی‌شماری عازم این منطقه می‌شوند تا از نزدیک با سواحل ماسه‌ای و کم‌نظیر و خلیج زیبای فارس و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و باستانی این خطه دمساز شوند.
طبیعی است حضور انبوه گردشگران در گوشه گوشه این استان، پیامدها و دستاوردهای گوناگونی به همراه دارد که دستاوردهای مثبت آن شامل رونق اقتصاد صنعت گردشگری استان و پویایی و درآمدزایی جوامع محلی و روستایی و شناسایی نقاط منحصربه‌فرد و جاذبه‌های کم‌نظیر آن است اما اگر بخواهیم به پیامدهای منفی حضور متراکم گردشگران هم نگاهی بیندازیم، می‌توان به یادگاری‌های ناخوشایند آن‌ها و زخم‌هایی که بر چهره بکر طبیعت در اثر ناآگاهی و بی‌مسوولیتی می‌زنند، اشاره کنیم. رها کردن پسماندها و زباله‌ها در دشت‌ها و سواحل و اماکن تاریخی و باستانی یکی از کنش‌های خارج از عرفی است که عموما از سوی گردشگران در سطح استان سر می‌زند.
روز گذشته فرصتی دست داد تا به همراه مهمانانی که از قطر به بوشهر آمده بودند، به برخی از نقاط دیدنی شهر بوشهر از جمله پارک ساحلی ریشهر برویم. دریا آبیِ آبی و صخره‌ها استوار و کهورها سبز و شاداب؛ گروهی از مردم در این قاب زیبا در ساحل ماسه‌ای بساط غذا و خوراکی خود را پهن کرده و عده‌ای دیگر هم به دریا زده بودند تا اندکی از خستگی‌های روزمره را از تن خود بشویند. برخی هم با قایق‌های گردشگری خود را میهمان موج‌های آرام کرده بودند و هیجان و شادی را به خود و اطرافیان تزریق می‌کردند. کودکان نیز در ساحل سخت مشغول بازی و تخلیه انرژی‌های کودکانه بودند. قابی که پیش رویمان قرار داشت، چشم‌انداز فوق‌العاده‌ای را به تصویر کشیده بود.
اما در این قاب نقطه‌ای هم دیده می‌شد که زیبنده آن نبود، آن هم بوی متعفن و انباشت پسماندها و زباله‌هایی بود که در نایلون‌ها و سفره‌های یکبارمصرف پاره پوره و بدقواره خودنمایی می‌کردند و تصویر خیلی زشتی به پلکان سنگی که گردشگران را به ساحل هدایت می‌کرد، داده بود. با نگاهی جزئی به اطراف پارک و ساحل دریا، یکی از دلایل این معضل خیلی سریع رخ عیان کرد و آن هم نبود مخزن‌ها و سطل‌های زباله به تعداد کافی در این نقطه از شهر بود که به‌دلیل ساختار و چشم‌اندازی که دارد، خیل عظیمی از گردشگران را به خود می‌کشاند و اینجا نقطه ضعف شهرداری در جانمایی مخزن‌های زباله برای جلوگیری از تخریب محیط زیست و مخدوش شدن چهره این جاذبه دریایی پررنگ جلوه کرد.
دیگر عاملی که به آلودگی و بدقواره‌شدن این محیط منجر شده بود، ضعف پیمانکار در جمع‌آوری به موقع زباله‌های انباشته بود اما مهم‌تر از همه این‌ها، ناآگاهی و بی‌مسوولیتی خود گردشگران و مسافران در کنترل وضعیت پیش‌آمده بود؛ چراکه برخی از کنش‌های آن‌ها حکایت از این داشت که عقیده‌ای به حفظ حیات محیط زیست و سلامت محیطی این پارک دنج و دیدنی نداشته و بی‌محابان در طول مسیر و ساحل پسماندها و زباله‌های خود رها می‌کنند به امید اینکه دیگری این رفتار ضدفرهنگی آن‌ها را جمع کند.
در این میان اما مسافران و گردشگرانی هم بودند که به سهم خود در پاکیزه نگه‌داشتن فضایی که در آن نشسته‌اند، همت بورزند تا هم خود و هم دیگران از این فضا بهتر و بیشتر لذت ببرند. یکی از این گردشگران که از استان فارس آمده بود، به بامداد جنوب گفت: بوشهر یکی از دیدنی‌ترین سواحل را در کشور و حتی منطقه دارد اما متاسفانه عموم مسافران و گردشگرانی که به اینجا می‌آیند، در حفظ پاکیزگی و زیبایی این ساحل سهل‌انگاری می‌کنند و آموزش لازم را در مواجه با دریا و ساحل آن دریافت نکرده‌اند و به مخیله‌شان هم نمی‌رسد که باید از این ظرفیت بکر و منحصربه‌فرد به‌شکلی استفاده کنند که ظاهر و ماهیت اولیه آن آسیبی نبیند.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه دو روز است که در این پارک اسکان داریم؛ اما نیروهای شهرداری برای جمع‌آوری زباله اقدامی نکرده‌اند، افزود: بی‌شک این سطل زباله کوچک جوابگوی این همه پسماند و زباله تولیدی مسافران و گردشگران نیست. از دید من، یا شهرداری باید مخازن متعددی را در گوشه گوشه این پارک ساحلی تعبیه کند یا روزانه در چند نوبت اقدام به جمع‌آوری زباله‌های تولیدشده کند تا مثل الان شاهد این منظره زشت در اینجا نباشیم.
این گردشگر با اشاره به برخی از سهل‌انگاری‌ها و رفتارهای ضدفرهنگی که از سوی گردشگرنماها در چنین مناطق بکری سر می‌زند، گفت: مایه تاسف است که برخی از افرادی که خود را گردشگر می‌نامند، حتی جزئی‌ترین رفتار گردشگری را نمی‌دانند. طبیعتا این‌ها گردشگرنما هستند چون گردشگر واقعی کسی است که رفتار او در تعامل با محیط زیست و مراقبت از آن است. یک گردشگر هرگز پوست میوه یا پلاستیک را در دریا رها نمی‌کند، زیرا می‌داند در دریا زیستگاه‌های کم‌نظیر و آبزیان متعددی وجود دارد که باید حفظ شوند و مواد زائد و پلاستیکی تهدید جدی برای بقای آن‌هاست.
وی در پایان یادآور شد: از دید من، دستگاه‌های شهری و متولی گردشگری این استان باید برای توجیه کردن و آموزش این گردشگرنماها باید تابلوهای آموزشی در سطح این پارک و دیگر نقاط ساحلی و تفریحی نصب کند و حرکات و رفتارهای خطرناک که اکوسیستم خلیج فارس و سلامت محیطی سواحل آن را به خطر می‌اندازد، متذکر شود.
گردشگر دیگری که نیز به همراه خانواده خود از استان اصفهان آمده بود، به بامداد جنوب گفت: من بعد از هشت سال به بوشهر آمده‌ام و اولین بار است که پارک ریشهر را دیده‌ایم. بدون اغراق می‌گویم که این پارک در زیباترین نقطه بوشهر واقع شده است اما باید بیشتر به آن رسیدگی شود و هنوز کاستی‌هایی دارد. با توجه به عمقی که دارد، اغلب در آب‌های آن شنا می‌کنند ولی حمام و سرویس بهداشتی تمیزی برای حمام کردن در اینجا تعبیه نشده است. حتی شیر آبی کافی هم ندارد که مسافران یا گردشگران پاهای ماسه‌ای خود را زیر آن بشویند.
وی، بوی بد زباله‌ها و انباشته شدن آن را در ورودی این پارک، دیگر معضلی دانست که موجب آزرده شدن مسافران و افرادی می‌شو که برای تفریح به اینجا می‌آیند و در این باره توضیح داد: پارک ساحلی ریشهر ساحل بسیار دیدنی دارد ولی از نظر فضاسازی نیاز به ملزوماتی دارد که از سوی شهرداری یا هر ارگانی که متولی آن است، نادیده گرفته شده است. بی‌شک این پارک، یکی از مراکز گردشگرپذیر شهر است که حفظ بهداشت محیط آن امری ضروری است ولی شما ببینید که مخزن زباله که اصلا ندارد و سطل‌های زباله‌ای هم که برای آن در نظر گرفته شده، بسیار جزئی و ناچیز است. انگار شهرداری هر زمان فرصت کند، به جمع‌آوری زباله‌های اینجا اقدام می‌کند. خب، این مساله به خودی خود در بدبو شدن و کثیف‌شدن این پارک دامن می‌زند.
این گردشگر یادآور شد: به جرات می‌گویم که زیبایی‌های بوشهر از استان هرمزگان بیشتر است اما متاسفانه این استان در مدیریت این زیبایی‌ها و سرویس‌دهی به مسافران و گردشگران از هرمزگان عقب‌تر است! همین مساله موجب شده که گردشگران از هرمزگان بیشتر رضایت داشته باشند. این در حالی است که بوشهر با کمی برنامه‌ریزی و توسعه خدمات شهری و بهداشتی به گردشگران می‌تواند گوی سبقت را از استان همجوار خود در گردشگری دریایی برباید.
وی، رفتار پرخطر و عاری از مسوولیت گردشگران را در حفظ پاکیزگی فضای این ساحل بکر و چشم‌نواز نیز زیر سوال برد و بیان کرد: البته مسافران و گردشگرانی هم که به اینجا می‌آیند باید رفتار مهربان‌تری با این جاذبه طبیعی پراز خاصیت داشته باشند. آن‌ها باید مسوولانه‌تر از حضور در این محیط استفاده کنند و با سهل‌انگاری زباله‌ها و پسماندها و مانده‌های غذای خود را در ساحل و پارک رها نکنند. چون بخشی از این زباله‌ها و پلاستیک با جریان موجها و وزش باد به درون دریا راه می‌یابند که ضمن آلوده‌کردن دریا، از سوی ماهی‌ها و آبزیان تغذیه می‌شوند یا چون دامی آن‌ها را اسیر و هستی آن‌ها را تهدید می‌کنند. دردناک اینجاست که وقتی هم به این افراد یادآور می‌شوید که در ساحل و پارک زباله نریزند، چون کار خطرناکی است، گارد می‌گیرند!
فرد دیگری هم که به همراه پسر خردسال خود در ساحل مشغول گل‌بازی بود، به بامداد جنوب گفت: متاسفانه بسیاری از گردشگران و مسافران، در طول سال به دلیل ناآگاهی از رفتارهای اصولی با طبیعت و مکان‌های گردشگری، ضربات مهلکی به محیط زیست و اکوسیستم‌های آن می‌زنند. مثلا آن‌ها هنوز توجیه نشده‌اند که نباید صدف‌ها و گوش‌ماهی‌هایی که در ساحل وجود دارد، جمع‌آوری کنند. در جایی خواندم که جمع کردن صدف‌ها و گرم شدن زمین می‌تواند به مرور باعث فرسایش سواحل و از بین رفتن موجودات ساحلی زیادی شود. از طرفی هر کدام از این موجودات نقش اکولوژیک خاص خودشان را دارند. بنابراین جمع‌آوری صدف در بسیاری از کشورها به کار ممنوعه و ضدانسانی مبدل شده است ولی ما همچنان در سواحل ایران شاهد جمع‌کردن صدف از سوی گردشگران هستیم.
وی یادآور شد: همچنین در ساحل آتش برافروختن و زباله‌ریختن توصیه نمی‌شود چون هر دوی این کارها مضراتی را برای بافتار ساحل و اکوسیستم دریا به همراه دارد. امیدوارم روزی برسد که مردم خود به این بیداری و آگاهی برسند که طبیعت را حفظ کنند، چون تنها منبع آرامش‌بخش برای انسان دنیای مدرن است.
