الهام بهروزی
لباس به‌عنوان یکی از ضروری‌ترین، اساسی‌ترین و شکیل‌ترین نیازهای انسان، در طول تاریخ همراه با تحولات بشری، از رنگی به رنگ دیگر درآمده تا با به یک صنعت تبدیل و متناسب با سلیقه انسان‌های امروزی طراحی و دوخت شود. تاریخچه لباس نشان می‌دهد که لباس نیز مانند دیگر ابعاد زیست انسانی دستخوش تغییر و تحولات و فراز و نشیب‌های شده تا امروزه این‌چنین خوش‌دوخت و باکیفیت بر کالبد او می‌نشیند.
در این میان، ایران در حوزه مد و لباس، به‌دلیل داشتن لباس‌های محلی متنوع و متعدد که میراث ارزنده اقوام ایرانی به‌شمار می‌روند، از ظرفیت بالایی برخوردار است؛ اما آن‌گونه که باید و شاید نتوانسته از این ظرفیت منحصربه‌فرد برای توسعه صنعت مد و لباس در خاورمیانه و جهان بهره بگیرد. هرچند در سال‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تشکیل کارگروه مد و لباس کوشید تا با استفاده از ظرفیت‌هایی که در حوزه لباس محلی و بومی اقوام ایرانی وجود دارد، جشنواره‌های مد و لباس و رویدادهای دیگری را در این حوزه با حضور طراحان و تولیدکنندگان داخلی فعال کند و بدین‌طریق طراحان و طرح‌هایی را که منطبق بر فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی است، شناسایی و با برندسازی در این حوزه با مشارکت تولیدکنندگان داخلی به تولید انبوه برساند ولی چون ساز و کار و سیاست‌های مستمر و مشخصی در این زمینه تدبیر نشد، این کار هم دستاورد چندانی برای توسعه صنعت مد و لباس در کشور نداشته است.
ولی از دل همین رویدادها و جشنواره‌ها، ایده‌ها و طرح‌ها و مزون‌ها و طراحانی بیرون آمدند که با سرمایه‌گذاری و اعتماد به سلیقه، دانش، تخصص، خلاقیت، تجربه و شناختی که از حوزه مد و لباس و بازار آن پیدا کردند، توانسته‌اند تکانی به حوزه مد و لباس بدهند. هرچند در این میان، برخی از طراحان لباس بر این باورند که عده‌ای از فعالان حوزه مد و لباس در نوآوری‌های خود چنان دچار زیاده‌روی شده‌اند که مشخص نیست لباس تولیدی مربوط به کدام فرهنگ یا سرزمین است! از دید این‌ها، طراحی موفق است که بتواند ضمن اینکه به جهانی شدن تولیدات خود فکر می‌کنند، بتوانند نمایه‌هایی از اصالت فرهنگی و پوششی منطقه خود را به دیگر سرزمین‌ها بازنمایی کنند.
یک طراح و کارشناس حوزه لباس در این باره به بامداد جنوب گفت: امروزه در کشور شاهد فعالیت طراحان و مزون‌هایی هستیم که در یک بازار رقابتی به طراحی و دوخت لباس‌های متفاوت و مشتری‌پسند یا به عبارت بهتر، جوان‌پسند مشغول هستند؛ طراحانی که اغلب تحصیلات آکادمیک دارند و می‌کوشند تا با طرح‌ها خلاقانه و شکیل و نگاه بازاری به حوزه مد و لباس رنگ و روی جدیدی بدهند. خب، در نگاه اول، این حرکت آنها کاری شگرف به نظر می‌آید؛ ولی وقتی به ژرفنای طراحی‌های لباس‌ها نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که در این طرح‌ها کمتر از ابتکار و خلاقیت استفاده شده و هر چه هست، تقلیدی از دینای فشن و مدل‌های کشورهای دیگر است! این در حالی است که لباس در ایران دنیای رنگارنگ و پر از حرفی دارد.
افسانه بهروزی در ادامه با تاکید بر اینکه در لباس اقوام ایرانی رنگ، طرح، هنر، اندیشه و فرهنگ بیداد می‌کند، افزود: طراحان خاصی به رازهای دنیای شگفت‌انگیز لباس‌های ایرانی دست یافته‌اند؛ رازهایی که بر قامت طرح‌هایشان خوش نشسته و لباس‌های منحصربه‌فرد و بسیار شکیلی را روانه بازار کرده است. لباس‌هایی که با تأسی از المان‌ها و نمایه‌های لباس‌های قومیتی برخاسته‌اند و با اکسسوری‌های جذاب و متناسب با طرح خود نگاه مشتری را به خود می‌کشانند.
به گفته وی، طراحان ایرانی در طراحی لباس زنانه باید شناخت و خلاقیت بیشتری داشته باشند تا بتوانند کارهای جهان‌پسندی را ارائه کنند. شاید برخی از این‌ها بگویند که به‌دلیل محدودیت‌ها و الزام‌هایی که برای پوشیده‌بودن لباس زنانه وجود دارد، در این حوزه با چالش‌هایی مواجه هستند و همین مساله موجب شده که طراحان ایرانی کمتر توانسته‌اند در سطح جهانی حرفی برای گفتن داشته باشند! این بهانه‌تراشی گویای این است که طراحان داخلی از دنیای شگفت‌انگیز و اصیل لباس ایرانی ناآگاه هستند؛ وگرنه با کشف زیباییهای آن می‌توانند کارهایی را تولید کنند که دنیای مد را تحت تاثیر خود قرار بدهد. این یک ادعا نیست، بلکه ظرفیتی است که هنوز شناخته نشده است!
بهروزی با اشاره به اینکه ما در حوزه مد و لباس از داشته‌ها و سرمایه‌های بومی خود غافل مانده‌ایم و آنقدر مسحور دنیای مد و فشن وارداتی شده‌ایم که هر طرحی را می‌زنیم، تقلیدی از آن است نه ظرفیت‌های فرهنگی و هنری خودمان، تصریح کرد: شما به لباس زنان بلوچ یا بندری نگاه کنید، هر چه می‌بینید ظرافت و هنر و خلاقیت است که نهگ ذر زمان نه آن را کهنه کرده و نه از زیبایی انداخته است ولی خب، عده‌ای می‌گویند که این لباس‌ها خیلی سنتی هستند و ما دوست داریم که لباس‌های امروزی طراحی کنیم. نظر محترمی است اما این طراحان، با الهام گرفتن از طرح‌های این لباس‌ها می‌توانند لباس‌های جدید و مبتنی بر فرهنگ پوششی ایرانی طراحی کنند که ریشه در هویت و فرهنگ ما داشته باشد و بدین‌شکل حامل بخشی از فرهنگ و پوشش قدمت‌دار ایران باشند.
به گفته این طراح لباس، برای توسعه صنعت مد و لباس در ایران باید نخست نقشه‌راه و سازوکار مشخصی تهیه و تدوین شود، تصریح کرد: سیاست‌هایی که تاکنون در این حوزه اتخاذ شده، راهگشا نبوده و ضروری است که به سمتی برویم که این صنعت رونق پیدا کند. طراحان خلاق و فعالان حوزه مد و لباس شناسایی شوند و طرح‌های آنها از سوی بخش دولتی و خصوصی خریداری و به تولید برسد و بازار مهیای عرضه این طرح‌ها شود. کاگروه مد و لباس استان‌ها با شناسایی طراحان کاربلد و حرفه‌ای و ظرفیت‌های مغفول‌مانده خود در حوزه لباس‌های محلی و بومی، مسوولانه به ساماندهی حوزه مد و لباس در منطقه خود مبادرت بورزند.
وی با تاکید بر اینکه متاسفانه در لباس‌های امروزی، توجه به نمایه‌های لباس اقوام کم‌رنگ است، گفت: این از کج‌سلیقگی و کم‌دانشی طراحان ما نشأت می‌گیرد که از میراثی که پر از موتیف‌ها و موقعیت‌های کاریزماتیک است، این‌چنین بی‌توجه هستند. شوربختانه، برخی از این طراحان به‌ویژه در طراحی لباس‌های مجلسی زنانه یا دخترانه، عمده تمرکز خود را بر عریان بودن یا بدن‌نما بودن طرح‌های خود گذاشته‌اند، این در حالی است که عریانی زیبایی محسوب نمی‌شود، بلکه توجه به قواعد و عرف پوشش است که موجب خاص شدن کار آنها می‌شود.
بهروزی با اشاره به اینکه از دید من، لباسی زیباست که هویت انسان را یادآور شود و به او تشخص بدهد، افزود: ما امروز در صنعت مد و لباس، برای اینکه بازار را از دست ندهیم، به تقلید و کپی‌برداری از الگوهای کشورهای اروپایی و عربی روی آورده‌ایم! که تداوم این روند چیزی جز رنگ‌باختگی هویت پوششی را برای ما نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه خوشبختانه در سایه این موازی‌کاری‌ها و بی‌توجهی متولیان امر به کارهای این‌چنینی، طراحان و مزون‌هایی پدید آمده‌اند که با دغدغه و آگاهانه به‌دنبال بازآفرینی مدل‌ها و لباس‌های سنتی و ایرانی با رویکردی مدرن و امروزی هستند که اتفاقا هم در طراحی و هم در انتخاب نوع پارچه و رنگ کاملا بر اساس فرهنگ پوشش ایرانی هستند، ادامه داد: نوآوری و خلاقیت طراحان این لباس‌ها ستودنی است. آنها در طرح‌های خود از هنر خوسدوزی زنان جنوبی و سوزن‌دوزی زنان بلوچ استفاده می‌کنند که پیش از این فرانسوی‌ها از آن در صنعت فشن وام گرفته‌اند. همچنین آنها در رنگ‌بندی طرح‌های ابتکاری اما هویت‌دار خود از رنگ‌های اصیل ایرانی مثل فیروزهای، لاجوردی و … غافل نمانده‌اند. حتی برخی از آنها از معماری بناهای تاریخی ایرانی الهام گرفته‌اند و لباس‌هایی را به‌وجود آورده‌اند که در عین خاص‌بودن، فرهنگ‌مند هستند.
بهروزی در پایان یادآور شد: لباس‌های اقوام ایرانی بزرگ‌ترین منبع الهام‌بخشی است که طراحان امروز در اختیار دارند تا با شناخت فلسفه این لباس‌ها و فرهنگ این اقوام بتوانند طرح‌هایی را بزنند که هم در شأن یک ایرانی باشد و هم فرصتی برای ورود ایران به عرصه مد و لباس جهان باشد.
