سجاد بهزادی
یکی از مقامات دولت به تازگی گفته است “اقتصاد کشور نیازمند جراحی های بزرگ است؛” این سخنی درست است، اما چه کنیم که تیغ در دست جراح نیست.
امروز بسیاری از صاحبنظران می پرسند اقتصاددانان برجسته این کشور کجا هستند که تیغ جراحی اقتصاد ایران هر بار دست افرادی غیرمتخصص می افتد.
تیغ اگر دست جراح بود رئیس گذشته بانک مرکزی و معاون ارزی او امروز به خاطر اخلال در بازار ارز به زندانی های طولانی مدت محکوم نمی شدند. همان ها هم مدعی بودند که می خواهند اقتصاد ایران را جراحی کنند. تیغ جراحی بدست گرفتند و با سوء مدیریت شان اینگونه مردم را بیچاره کردند.
تیغ اگر دست جراح بود اقتصاد ایران در سالهای طولانی این قدر دست خوش بی‌ثباتی نمی شد. تغییر پیاپی وضعیت ها در اثر وقوع شوک‌های خارجی و داخلی، منجر به بی‌ثباتی اقتصاد کشور شده است و امروز گفته می شود بودجه عمومی کشور در سال ۱۴۰۰ با کسری تراز عملیاتی ۵۰ درصدی معادل ۴۶۴ هزار میلیارد تومان و کسری تحقق نیافته، حداقل ۳۰درصدی معادل ۳۸۳ هزار میلیارد تومان روبرو است.
تیغ جراحی اقتصاد کشور دست جراح نیست و کشور مدام غرق تحریم و تورم است. اگر هم اقتصاد می خواهد به دنبال شوک مثبت ناشی از تغییر دولت در آمریکا و یا امضا برجام نفس بکشد مخالفان سینه چاکی می آیند و تیغ که جای خود، بلکه با اره برقی آن چنان بر پیکر نیمه جان اقتصاد کشور می افتند که همه فرصت ها به تهدید بدل می شود وبعد از آن سخن از خزانه خالی می کنند.
کشور ایران به خاطر تحریم ها و بر اساس سخن وزیر نفت دولت سیزدهم ” تنها از آوریل ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۱ از تولید یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون بشکه نفت وبیش از ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی محروم شده است.”
تیغ اگر دست جراحی متخصص و نمایندگانی فرهیخته بود با پهنای باند اینترنت مبارزه نمی شد و این درک وجود داشت که تحول اقتصاد جهان بر پایه نت انجام می شود. در جهان کنونی سخن گفتن از توسعه اقتصادی بدون رشد صنعت تکنولوژی واینترنت پرسرعت بی‌معناست. اما گفته می شود باید منتظر شوک هولناک محدودیت اینترنت به اقتصاد کشوربود. همان محدودیتی که مجلس انقلابی به دنبال آن است.
نایب رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات اتاق بازرگانی ایران در خصوص شوک محدودیت اینترنت به اقتصاد کشور گفته است” اگر نتوانیم سرعت در انتقال داده‌ها و دانش اطلاعات و ارتباطات را توسعه بدهیم بدون تردید نخواهیم توانست به یک قدرت و قطب اقتصادی در خاورمیانه تبدیل شویم.”
این در حالی است که امروز ما شاهدانفجار جهانی به خاطر”پهنای باند” در جهان هستیم و بر اساس گزارش جدید کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد)؛ تنها در سال ۲۰۲۰ که جهان با ویروس کووید دست و پنجه نرم می‌کرد، پهنای باند اینترنت جهانی ۳۵ درصد افزایش یافت که این میزان بالاترین افزایش یک‌ساله از سال ۲۰۱۳ است. “آنکتاد” همچنین انتظار دارد که ترافیک ماهانه داده‌های جهانی از ۲۳۰ اگزابایت در سال ۲۰۲۰ به ۷۸۰ اگزابایت در سال ۲۰۲۶ برسد.
تیغ جراحی اقتصاد کشور باید به دست گروهی باشد که به شفافیت اعتقاد داشته باشند. وقتی شفافیت دارایی های مسئولان جرم هست چگونه اقتصاد شفاف خواهد شد؟ مگر علم کشورداری تاکید ندارد که فساد اقتصادی از دل یک سیستم غیرشفاف بیرون می آید و مگر شفافیت نخستین گام برای جراحی یک سیستم ناسالم نیست؟
پس از جنگ جمل، امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام در میان مردم بصره به پا خواست و فرمود” اى مردم بصره ! از چه مى‌خواهید بر من خُرده گیرید؟ به خدا سوگند این لباسی که بر تن دارم، از نخ‌ریسى همسرم بافته شده است. و این کیسه‌ای که می‌بینید همراه دارم، حاصل فروش محصولات باغ من در مدینه است. پس اگر از نزد شما بیرون رفتم و بیش از آنچه مى‌بینید با من باشد، از خیانتکاران خواهم بود.”( الجمل – صفحه ۴۲۲ )
همه گروه های سیاسی کشور مدعی بودند که آمده اند تا اقتصاد ایران را جراحی کنند اما تیغ اگر دست نااهل نبود مردم امروز محتاج نان شب نبودند. وقتی تیغ جراحی اقتصاد به دست کسانی باشد که به علم برنامه ریزی و مدیریت اعتقادی ندارند؛ این اتفاق می افتد که ما از خودکفایی گندم در دوران اصلاحات به یکی از بزرگترین واردکننده گندم خاورمیانه تبدیل می شویم و رویترز به نقل از منابع صنعتی ایرانی گزارش می دهد” ایران در پی خشکسالی و آسیب دیدن محصول داخلی، به خرید هشت میلیون تن گندم در فصل جاری نیاز دارد.
منابع صنعتی آگاه به رویترز گفتند افزایش چشمگیر واردات گندم از میانگین سالانه حدود یک میلیون تن در پنج سال گذشته، برای تضمین تامین نان ضروری است زیرا انتظار می رود محصول گندم ایران امسال ۳۰ درصد کمتر باشد.” با این وضعیت هیچ بعید نیست اگر به زودی جمعیت بالایی از کشور درمانده یک قرص نان باشند.
بله؛ سال های سال است که اقتصاد ایران با همه ظرفیت هایی که دارد در اتاق جراحی است و زمین گیر شده است. زخم های اقتصاد ایران چرکین شده و بیمار نفس های آخر را می کشد. این را اقتصاددانان خبره می گویند وهیچ گروه و منطقی نمی تواند آن را انکار کند. امروز تیغ جراحی این اقتصاد به دست گروهی افتاده است که باورمندی وگفتمان آنها بیشتر انقلابی است تا علمی.
به باور بسیاری از کارشناسان؛ فرصت، فرصتِ آخر هست و دیگر نمی توان با شوک های پی در پی، بیمار را زنده نگه داشت. باید از پای بست طرحی نو درانداخت و اصلاحات ساختاری را در سیستم آغاز کرد. اگر در بر همان پاشنه گذشته بچرخد و تیغ جراحی به دست نااهل آن باشد فاجعه ای بزرگ تر از آنچه امروز دیده می شود در انتظار جامعه ایران خواهد بود.
