در این راستا باید از حق دسترسی به اطلاعات، امکانات، کسب بالاترین استانداردهای بهداشت باروری و جنسی بدور از هر گونه تبعیض، اجبار و خشونت برخوردار باشند. بعبارت دیگر بهداشت باروری حقوق مردان و زنان را در مورد آگاه بودن از دسترسی به روشهای تنظیم خانواده، انتخابی سالم، مؤثر، مناسب و قابل قبول و در نهایت حق برخورداری از خدمات مراقبتی بهداشتی مناسب که زنان را قادر به داشتن حاملگی و زایمان ایمن می سازد تأمین می نماید.
برنامه های متعدد بهداشت باروری در کشور در حال اجرا بوده که از برنامه های سلامت مادران و تنظیم خانواده بعنوان دو برنامه عمده بهداشت باروری میتوان نام برد.
اهمیّت دسترسی و بهره مندی از خدمات تنظیم خانواده به شکلی کارآمد:
بهره مندی از خدمات تنظیم خانواده موجب کاستن از میزان بارداریهایی پر خطر می شود. حامله شدن زنان در سنین کمتر از ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال و یا با فاصله کمتر از ۳ سال و نیز حاملگی پنجم به بعد همواره با خطرات بیشتری آمیخته است. علاوه بر این وجود برخی بیماریهای زمینه ای مانند مشکلات دستگاه قلبی عروقی، بیماری دیابت و … در مادران می تواند سلامت آنها و جنین و یا فرزندی را که به دنیا خواهند آورد به مخاطره اندازد. به علاوه تنظیم خانواده به زوج نین این امکان را می دهد که در صورت احتمال وقوع اختلالات ژنتیکی و ارثی (نظیر تالاسمی، هموفیلی و …) از بارداری پیشگیری نمایند.
اجزاء بهداشت باروری:
* مشاوره، اطلاع رسانی، آموزش و برقراری ارتباط در باره تنظیم خانواده
*ارائه خدمات تنظیم خانواده
*آموزش و فراهم ساختن مراقبت های دوران بارداری، زایمان ایمن و مواظبت های بعد از زایمان، بویژه آموزش و ترویج تغذیه با شیر مادر و مراقبت از مادر و نوزاد
*پیشگیری از نازایی و درمان مناسب ناباروری ها
*پیشگیری از آنچه سبب سقط جنین می‌شود و درمان به موقع و مناسب عوارض ناشی از آن
*درمان عفونت های دستگاه تولید مثل
*برخورد درست با بیماری های منتقله از راه تماس جنسی و درمان مناسب آنها
تنظیم خانواده و بهداشت باروری:
تنظیم خانواده یکی از مهمترین اجزا بهداشت باروری است .
برنامه تنظیم خانواده شامل ارائه همگانی خدمات با کیفیت ، کم هزینه و قابل قبول به نیازمندان و متقاضیان خدمت است تا گیرندگان خدمت بتوانند به هدفهای تولیدمثل خود و پیشگیری از وقوع حاملگی های ناخواسته و پر خطر ، سقط های غیر ایمن، وقوع بیماری، معلولیت و مرگ دستیابی داشته باشند . برای اثر بخشی این برنامه ها بهبود کیفیت اطلاع رسانی ، آموزش ، ارتباطات ، مشاوره و خدمات ، افزایش مشارکت و سهم مسوولیت مردان در انجام واقعی تنظیم خانواده ضروری است .
اهداف برنامه های تنظیم خانواده
الف – ارتقاء سطح آگاهی جامعه در خصوص اثرات زیانبار افزایش جمعیت و آشنایی با انواع وسایل پیشگیری
ب – افزایش دسترسی به انواع وسایل پیشگیری از بارداری
ج – افزایش دانش و مهارت کارکنان بهداشتی و درمانی
یک زوج برای حفظ سلامت، جلوگیری از پیری زودرس، پیشگیری از مشکلات اقتصادی و تربیت فرزندان صالح و لایق باید بدانند که :
۱- محدوده سنی مناسب برای بارداری ۳۵-۱۸ سال و مناسب ترین زمان بین ۳۰-۲۰ سال
۲- فاصله کمتر از ۳ سال بین دو حاملگی خطرناک است.
۳- حاملگی زیر ۱۸ سال و بالای ۳۵ سال مخاطر
۴ – زایمان چهارم و بیشتر،دارای عوارض زیادی برای مادر و نوزاد می باشد.
تهیه و تنظیم: مکیه گلگون، کارشناس سلامت خانواده شبکه بهداشت و درمان شهرستان جم
