سجاد بهزادی
مسعود پزشکیان این سخن را به تازگی در جلسه شورای عالی استان‌ها گفته: “همه باید با یکدیگر کمک کنیم چراکه نمی‌شود با روند فعلی مملکت را اداره کرد؛ باید تصمیم سخت بگیریم و در این تصمیم نیز اجازه ندهیم کسانی که محروم و فقیر هستند زیر دست و پای ما له شوند. باید مواظب باشیم تا آنها صدمه نبینند. این اصلی است که من به عنوان کسی که باید مسئولیت کشور را بر عهده بگیرم می‌توانم بپذیرم که تصمیم من موجب له شدن آدم‌ها زیر دست و پای توسعه نشود.”
اما تصمیمات سخت رئیس جمهور چه می تواند باشد. وجه اشتراک آن تصمیمات با واقعیت‌ها و آنچه در جامعه ایران می‌گذرد چیست؟
کشورهای جهان برای رسیدن به توسعه چه تصمیمات سختی را توانسته‌اند بگیرند و آیا نظام حکم‌رانی در ایران آمادگی و اراده پذیرش تصمیمات سخت مشابه را دارد؟
۱) تجربه داخلی
جناب رئیس جمهور؛ اگر واقعا مرد اتخاذ تصمیمات سخت هستید، تجربه‌های جهانی دیگر کشورها را یک بار مرور کنید. شما هرگز بدون همراهی جامعه نمی‌توانید در تصمیمات سخت موفق باشید. ابتدا باید جمعیت ۶۰ درصدی و ناراضی از وضعیت کنونی را دریابید. مگر می‌شود بدون ۵۰ یا ۶۰ درصد جامعه که ناامید از زمین و زمان هستند، یک طرفه تصمیم سخت گرفت؟
جناب رئیس جمهور؛ اگر مرد تصمیمات سخت هستید ابتدا باید جامعه را همراه خود سازید. اصطکاک در جامعه ایران به شدت بالاست و شما در حالی رئیس جمهور شده اید که جامعه با بحران بی‌اعتمادی روبرو است. همین طور که شما باور دارید ومدام تکرار می‌کنید” نمی توان با روند فعلی مملکت را اداره کرد…” بخش بزرگی از جامعه نیز اعتقاد دارند این وضعیت، این اقتصاد، این اخلاق و این کشور، دیگر درست‌بشو نیست. شما ابتدا باید طرحی نو در‌اندازید تا جامعه بزرگ ناراضی بپذیرند مملکت را می‌توان از نو ساخت.
۲) تجربه های جهانی
جناب رئیس جمهور؛ کشورهای جهان برای رسیدن به توسعه نه دوست ابدی دارند و نه دشمن ابدی. آنها هر کجا منافع شان در میان هست وارد مذاکره می شوند و تصمیمات سخت می گیرند.
به گفته دکتر سریع القلم در سال گذشته و در مجمع جهانی اقتصاد معروف به داووس در میان رهبران جهان، سخنان عمومی و خصوصی نخست وزیر ویتنام بسیاری را تحت تاثیر قرار داد. او گفت که کشورش تاریخ سختی را با آمریکا و چین تجربه کرده؛ ولی در دهۀ ۱۹۹۰ هیئت حاکمه آن کشور وضعیت زندگی، منافع ملی و ثروتمند شدن ویتنام را بر تسویه حساب تاریخی با قدرت‌های بزرگ ترجیح داد.
جناب رئیس جمهور؛ اگر مرد گرفتن تصمیمات سخت هستید این گوی و این میدان. آیا حاضر هستید تسویه حساب های تاریخی با قدرت های بزرگ را کنار بگذارید و مانند ویتنام که توسط آمریکا شخم زده شد، شما نیز بر اساس منافع کشور با “کدخدا” وارد مذاکره رو در رو شوید؟
۳) آزادی رسانه ها و از میان برداشتن فیلترها
جناب رئیس جمهور؛ اگر مرد تصمیمات سخت هستید رسانه ها را چونان نورافکنی بر تاریکی ها و سایه ها، روشن نگه دارید و فضایی آماده کنید تا شاهد نظارت مستمر رسانه ها بر لایه های قدرت باشند. هم در دولت شما و هم بیرون از دولت شما.
سازمان گزارشگران بدون مرز در مورد میزان آزادی رسانه آمار نگران کننده ای ارائه داده است. در رده‌بندی منتشره این سازمان، نروژ جایگاه اول خود را حفظ کرد. در میان ۱۸۰ کشور، جایگاه ایران ۱۷۶ اعلام شده است. افغانستان نیز با ۲۶ پله سقوط در رتبه ۱۷۸ جای گرفته است. کشورهای اریتره، سوریه، افغانستان، کره شمالی و ایران ۵ کشور پایینی این جدول هستند.
۴) شفافیت در بودجه و مبارزه با سهم خواهی افراط گرایان
جناب رئیس جمهور؛ اگر مرد تصمیمات سخت هستید، افراط گرایان تندرو و کسانی که در سایه هستند را روشن و اگر روشن نمی شوند، آنها را به صورت واقعی خاموش کنید. باید مردم بدانند چه دستگاه هایی بودجه های کلان دریافت می کنند و از سویی کمترین اثربخشی و پاسخگویی را دارند.
در گزارشی که ابتدای سال جاری در روزنامه شرق به نقل از کارشناسان مالی منتشر شد”فقط ۲۴ درصد از بودجه کشور شفاف است و ۷۶ درصد دیگر همچنان غیرشفاف باقی مانده است.”
به نظر می رسد بخش بزرگی از بودجه کشور به دست افراط گرایانی است که در برابر قانون نافرمانی می کنند و نکته کانونی ذهن آنها نیز قفل نمودن ساختارها وعدم شفافیت است. حفظ وضع موجود مبنای سیاست ورزی آن هاست و اجازه نمی دهند نوری بر تاریک خانه های آنها تابانده شود.
۵) نهادینه کردن عقلانیت
جناب رئیس جمهور؛ اگر می خواهید تصمیمات سخت بگیرید و کشور به توسعه برسد، بطوری که “آدم ها هم کمتر زیر دست و پای توسعه له شوند..” می بایست عقلانیت موتور محرک برنامه های شما باشد. برای این کار می بایست شهامت داشته باشید و از انسان های بی عقل فاصله بگیرید. انسان های بی عقلی که ساختار قدرت سیاسی و اقتصادی جهان کنونی را نمی شناسند و مدام بر طبل مبارزه با قدرت های جهانی می کوبند.
کسانی که ارتباط با جهان بیرون را به معنای خدشه دار شدن استقلال کشور می دانند و قدرت درون زا را تنها عامل خوشبختی و پیشرفت جامعه قلمداد می کنند. آنها نمی دانند که کارآمدی و قدرت درون زا هم بدون ارتباط با جهان بیرونی یک امری بیهوده و آدرسی اشتباست.
وقتی عقلانیت بر دولت حاکم می شود دیگر وزیر دولت نمی گوید” با یک میلیون هم می توان شغل ایجاد کرد…” وقتی اپیدمی کرونا، جان میلیون ها انسان را تهدید می کند؛ تصمیمات اشتباه و خلق الساعه گرفته نمی شود و انسان ها را به کام مرگ نمی دهد.
جناب رئیس جمهور؛ شما اگر مرد تصمیمات سخت هستید عقلانیت را در کابینه حاکم کنید. وزیری را بگمارید که اگر اشتباه کرد، شهامت داشته باشد و بگوید من اشتباه کردم. نیازش به تایید و تمجید اصحاب قدرت نباشد و در برابر انتقادها رفتاری مدنی داشته باشد.
۶) اجرای بخش های مغفول مانده قانون اساسی
جناب رئیس جمهور؛ اگر مرد تصمیمات سخت هستید از همه ظرفیت های قانون اساسی استفاده کنید. برگزاری رفراندوم در موضوعات مهم جامعه یکی از همین ظرفیت هاست. این اصل مهم قانون اساسی می تواند اختیارات شما را نیز تقویت کند. بارها روسای جمهور به خاطر رسیدن به بن بست های سیاسی اقتصادی وحتی تغییر بخش هایی از قانون اساسی، در سودای برگزاری رفراندوم و نظرخواهی از جامعه بودند اما برای اجرای این اصل از قانون نتوانستند تصمیم سخت بگیرند.
مرد تصمیمات سخت باشید. اصل ۵۹ قانون اساسی را زنده کنید و حدود اختیارات رییس جمهور را بالاتر ببرید. به گفته برخی کارشناسان “نمی‌شود رئیس‌جمهور مدیر جامعه ۸۸ میلیونی و مجری قانون اساسی و نفر دوم کشور باشد و همه مسئولیت‌ها متوجه او باشد، اما کمتر از ۵۰ درصد از اقتصاد ملی کشور در اختیارش باشد. تا اصلاحات اساسی شکل نگیرد هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.”
۷) استفاده از ظرفیت زنان واقلیت ها
جناب رئیس جمهور؛ مرد تصمیمات سخت باش و از زنان و اقلیت های مذهبی که ظرفیت بزرگ جامعه ما هستند در دولت و سطوح مختلف تصمیم گیری استفاده کنید. حالا دیگر مقاومت مدنی زنان جامعه ایران، یک نقطه عطفی در مطالبه گری آنها شده است.
حق زنان واقلیت ها برای حضور موثر در تصمیم سازی ها وساختار قدرت، بسیار بیش از آنی است که تا کنون شاهد بوده ایم. تصمیمات سخت یعنی اینکه علیرغم فشار تحجرگرایان، توان و ظرفیت و شایستگی‌های ۵۰ درصد از جمعیت کشور را نادیده نگیریم.
زنان ما به قدر انگشتان دست و به صورت نمایشی در سطوح فرمانداری و بخشداری ها بوده اند، اما هنوز نتوانسته‌اند استاندار شوند. آنها پس از ۴ دهه از عمر انقلاب تنها یک بار توانستند در سطح وزارت حضور پیدا کنند و در هیچ رقابت انتخابات ریاست‌جمهوری نیز اجازه حضور نداشتند.
نکته نگران کننده:
اما نکته نگران کننده این داستان در جای دیگری می تواند باشد. برخی کارشناسان سیاسی نگران هستند که رئیس جمهور بدون در نظر گرفتن مولفه های ذکر شده در بالا، تصمیمات سختی که بدان تاکید دارد را در جایی دیگر جستجو کند. در جایی مانند افزایش مالیات بر اقشار جامعه، چند برابر کردن قیمت بنزین و مشتقات آن، با جبهه شرق متحدتر شدن وبا غرب سر ستیز داشتن و… مواردی از این دست.
اگر نظر رئیس جمهور بر تصمیمات سخت چنین گزاره هایی باشد، نه تنها توسعه پایدار رخ نخواهد داد، بلکه طبقه متوسط و پایین جامعه فقیر تر و زیر دست وپای توسعه له خواهند شد.
