مصطفی ارجمند
“گرانی غیر منطقی و خودسرانه در شهرستان بسیار زیاد است و مردم تحت فشار هستند. با اینکه بازاریان ما غالبا اهل خیر و مقید هستند ولی موارد زیادی از گرانی های بی حساب وکتاب وجود دارد…
درست است که بعضی اقلام در مرکز و کارخانه و مبدا گران هستند یا گران می شوند ولی همه قصه این نیست. قیمت های کالا در این شهرستان که نباید با شهرستان دیگری در همین استان تفاوت زیادی داشته باشد… “
جملات بالا بخشی از بیانات حجت الاسلام محمدی امام جمعه محترم جم در نماز جمعه پیشین است. از جملات بالا این دو مفهوم به ذهن می آید:
–گرانی در جم غیر منطقی و خودسرانه است (یعنی گرانی ها نه بر اساس روال طبیعی اقتصاد و تبعیت از بازار کشور که بر اساس تخلف و سودجویی مفسدانه، شکل گرفته است.)
–بازاریان غالبا اهل خیر و مقید هستند ولی موارد زیادی از گرانی های بی حساب وکتاب وجود دارد (یعنی بازاریان جم عموما انسان های صالحی هستند که کار خیر هم انجام می دهند اما موارد گران فروشی زیاد است!)
با استناد به مطالب بالا دو نکته قابل ذکر است:
اول: اگر گرانی بازار جم و عمومی بودن این گرانی را بپذیریم و بر این باور باشیم که جم گران تر از بقیه مناطق است پس این گذاره تقویت می شود که بخش زیادی از بازاریان جم انسان های منصفی نیستند و دارند آگاهانه گرانفروشی می کنند که باید نگران سقوط اخلاق در جامعه کوچک اقتصادی جم باشیم!
دوم: مسئولان مدیریت بازار در شهرستان جم عملکرد ضعیفی دارند و نتوانسته اند به وظایف ذاتی خود عمل کنند. که در این صورت باید دید اگر عملکردشان ضعیف است ناشی از انتصاب اشتباه است یا شرایط کشور به گونه ای است که امکان مدیریت بازار را برای مسئولان محلی سخت کرده است؟
اما واقعیت چیست؟
بدیهی است که نوسانات بازارها نه تابع بخشنامه و صورتجلسه است نه تابع اهرم های قهری حکومتی! بازار را بازار کنترل می کند و بخش اعظم لجام گسیختگی ها قطعا به شرایط کلان اقتصادی، ناامنی های روانی و اجتماعی ناشی از تحریم های مالی و ارزی و نهایتا سیستم عرضه و تقاضا مرتبط است.
وقتی کاسب و تولید کننده مدام با نگرانی و استرس نابودی کسب و کار به علت تحریم و نوسان قیمت ها و کاهش ارزش سرمایه مواجه باشد تلاش می کند با هر روشی ولو غیر انسانی و غیر اخلاقی، کلاه خود را بگیرد که باد نبرد. در جامعه ای که امنیت روانی وجود ندارد و مدام ترس از بدتر شدن شرایط موج می زند هر کسی با هر روشی تلاش می کند از جسد نحیف دیگران برای خودش راه فرار بسازد.
شاید این سخن زیبا از مولا علی اوج واقعیت امروز جامعه ایران را به خوبی نشان می دهد که ” احْذَرُوا صَوْلَهَ الْکَرِیمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِیمِ إِذَا شَبِعَ” (از تعرض کریمان، چون گرسنه شوند و از تعرض فرومایگان، چون سیر شوند، حذر کنید.) امروز جوانمرد و پست فطرت هر دو به یکسو می روند یکی برای سود بیشتر و یکی برای زنده ماندن.
جم شهرستان کوچکی است اما به نسبت بسیاری از شهرهای کشور به دلیل بازار اشتغال مطلوب، بخش غالب جامعه از قدرت خرید بالایی برخورداند. وقتی تقاضا برای کالا در بازار زیاد است طبیعی است که قیمت ها هم به همین دلیل ساده افزایش را تجربه می کند و فرصت ها برای سودجویی رذیلانه را بیشتر می کند.
در جمی که قدرت خرید بخش بزرگی از جامعه خوب است اجناس لاکچری در بازار بیشتر دیده می شود، سبک زندگی مرفهانه تری وجود دارد و فقر نسبی بیشتر خود را نشان می دهد. در چنین جامعه ای طمع سود بیشتر برای حفظ سرمایه در شرایط کنونی اقتصاد، گرانفروشی و منفعت طلبی را افزایش می دهد و برخورد با گرانفروشی را هم سخت می کند چرا که متولیان دیگر با تخلف یک یا چند نفر مواجه نیستند بلکه چرخه گرانفروشی شکل می گیرد و کار برخورد را هم سخت می کند.
چه باید کرد؟
در سطح کلان؛ مهم ترین راهکار مقابله با افزایش قیمت ها، بازگشت آرامش به فضای اقتصاد کشور است که ارتباط معناداری با سیاست های کلان خارجی و داخلی دارد. اگر شاهد ثبات اقتصادی، سیاسی و بازگشت آرامش روانی در کشور باشیم کنترل قیمت ها ساده تر و نظارت ها هم کم دردسر تر خواهد بود. در واقع انسان های بااخلاق بازار لزومی نمی بینند که گرانفروشی کنند و سودجویان هم اندک تر از آنند که نشود آنها را خوار و رسوا ساخت.
در سطح جوامع محلی هم، افزایش عرضه کالا از طریق افزایش صنف های مختلف و نیز افزایش بازارهای موازی مثل نمایشگاه های موقت و دائمی و حتی روزبازارها و مواردی از این دست می تواند در حذف انحصار و افزایش رقابت و نهایتا کاهش قیمت ها موثر باشد. هر چند که این راهکارها فقط مسکن است و باید در سطح کلان طرحی نو درانداخت.
