آوای بوشهر- الهام بهروزی
گردشگری استان بوشهر امروزه بیش از هر چیز به مساله‌یابی، دیدسازی، راهبردسازی و نوسازی نیاز دارد تا بتواند از وضعیت منفعلی که در آن گرفتار آمده است، رهایی یابد. به‌طور قطع با توسعه مراکز اقامتی و برنامه‌های تکراری نمی‌توان از این وضعیت خلاصی یافت؛ چراکه باید هم‌راستای توسعه مراکز اقامتی و گردشگری، دیگر پیش‌نیازها و بخش‌های صنعت گردشگری در این استان تعریف و ایجاد شود. یکی از پیش‌نیازها و ضرورت‌های گردشگری در استان بوشهر، توسعه مراکز تفریحی و مجتمعهای خرید است که تحت عنوان «مگامال» شناخته می‌شوند.
با یک نگاه اجمالی، خلأ مگامال‌ها یا همان مجتمعهای بزرگ خرید و گردشگری در شهرهای گردشگرپذیر این استان نظیر بندرگناوه، کنگان، عسلویه، دیلم، دیر و… به‌وضوح به چشم می‌آید. بنادری که امروزه خیز خوبی در پاساژسازی و مراکز اقامتی و پذیرایی برداشته‌اند؛ اما همچنان از داشتن مراکز بزرگ و مدرن خرید که به همه نیازهای گردشگران از اقامتی و پذیرایی گرفته تا بازی و خرید پاسخ بدهد، بی‌بهره هستند. متاسفانه در عصری که صنعت گردشگری به عنوان یکی از صنایع پویا و درآمدزا درآمده و عمده گفته و وعده مسوولان استانی حول توسعه صنعت گردشگری می‌چرخد، شاهد برنامه مدون و آینده‌نگرانه‌ای در این حوزه نیستیم. البته به همت برخی از سرمایه‌گذاران بومی در شهرهایی مثل بوشهر و دلوار پروژه‌هایی در حوزه مگامال‌ها در حال ساخت هستند؛ پروژه‌هایی که به صنعت گردشگری این منطقه در آینده جانی خواهند داد.
طبیعتا صنعت گردشگری استان بوشهر امروزه بیش از هر چیزی نیاز به تجربه، تخصص و دانش دارد تا با مساله‌یابی و خردگرایی و بهره‌وری از ایده‌های نوین و استفاده از ظرفیت فکری نخبگان بومی، به راهبردهای کارگشا و منطبق بر نیازها و ظرفیت‌های گردشگری این سامان، در توسعه پایدار و رونق اقتصادی استان نقش‌آفرینی کند. مگامال‌ها یکی از راهبردهای نوین برای توسعه گردشگری یک منطقه هستند. البته از دید کارشناسان گردشگری، راه‌اندازی این مراکز، بلایی برای بازارهای سنتی و تاریخی شهرها و زمینه‌ساز کسادی این بازارها خواهد شد. بی‌شک راه‌اندازی مگامال‌ها بیشتر برای شهرها و نقاطی توصیه می‌شود که از نعمت داشتن بازار تاریخی و سنتی بی‌بهره هستند. بیشتر شهرهای استان بوشهر، عاری از بازارهای تاریخی هستند. بنابراین می‌توان با نیازسنجی و ظرفیت‌شناسی مناطق این استان، برای نقاط مستعد احداث مگامال‌ها را در برنامه گذاشت.
البته از دید این افراد، مگامال‌ها باید در حاشیه شهرها بنا شوند تا در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی برای فضای شهری آسیبی نداشته باشند. به عقیده این کارشناسان، مگامال‌ها اغلب محلی برای ارائه و عرضه محصولات و خدمات لوکس هستند که این مساله ناخودآگاه هویت شهری و فرهنگی آن منطقه را تحت شعاع قرار می‌دهد، مگر اینکه در طراحی و ارائه محصولات از میراث فرهنگی و بومی آن منطقه از معماری گرفته تا غذا و پوشش و فرهنگ بومی غفلت نورزد که قطعا تحقق این مهم به یک کار مهندسی‌شده و نقشه‌راه مدونی نیاز دارد.
یک کارشناس گردشگری در این باره به بامداد جنوب گفت: صنعت گردشگری یک صنعت پویاست که پیوسته در حال به‌روز شدن است و انواع مختلفی هم دارد که هر کشوری با استفاده از یک نوع یا چند نوع گردشگری، اقتصاد و ارزآوری خود را رونق بخشیده است. برای مثال، فرانسه با استفاده از گردشگری خوراک، ترکیه با استفاده از گردشگری دریایی و فرهنگی (با تکیه بر سایت‌های تاریخی)، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس با گردشگری تجاری و… به اقتصاد خود پر و بال داده‌اند. طبیعتا ایران، با توجه به پتانسیل بالایی که در حوزه گردشگری دارد، قابلیت استفاده از انواع گردشگری را برای رسیدن به توسعه پایدار دارد.
عماد شیرویس در ادامه با اشاره به ظرفیت استان بوشهر در حوزه گردشگری توضیح داد: این منطقه به‌دلیل داشتن بیشترین مرز با خلیج فارس و سواحل بکر ماسه‌ای، تاریخ و تمدن دیرینه، فرهنگ غنی عامه و جاذبه‌های طبیعی و تاریخی منحصربه‌فرد قابلیت توسعه شاخه‌های مختلف گردشگری را دارد ولی این توسعه باید اصولی صورت بگیرد؛ یعنی ابتدا باید نقشه گردشگری استان تهیه و طراحی شود، سپس با توجه به قابلیت‌ها و نیازها، ارکان و پیش‌نیازهای صنعت گردشگری در نقطه نقطه آن تعریف و ایجاد شود. خب، مگامال‌ها با همه نقدها و تعریف‌هایی که از آن می‌شود، یکی از ارکان و پیش‌نیازهای صنعت گردشگری به‌ویژه در نقاطی است که از داشتن بازار سنتی و تاریخی بی‌بهره هستند.
به عقیده وی، در شهرستان‌های گناوه، دیلم، دیر، کنگان، دلوار، بوشهر و حتی سیراف می‌توان زمینه احداث این مجتمعهای بزرگ گردشگری و تجاری را فراهم آورد که در حال حاضر این مجتمع‌ها در دلوار و بوشهر در دست ساخت هستند و در گناوه هم زمزمه ساخت آن شنیده شده اما هنوز اقدام جدی برای ساخت آن‌ها صورت نگرفته است.
شیرویس در پاسخ به این سوال مبنی بر اینکه ساخت این مگامال‌ها آیا می‌تواند برای بازار این شهرها تهدیدی هم به‌شمار برود، گفت: بستگی به نوع فعالیت و خدماترسانی این مراکز دارد که آیا در آن فقط خدمات و محصولاتی عرضه می‌شود که برای اولین بار است اتفاق می‌افتد یا نه همسان با بازارها و مراکز خرید شهری فعالیت می‌کنند. تا آن‌جا که من اطلاع دارم، معمولا مگامال‌ها محلی برای فعالیت برندها و محصولات لوکس و لاکچری هستند که عمدتا از سوی گردشگران خرید می‌شوند. البته بیشتر گردشگران خارجی. این محصولات می‌تواند محصولات درجه یک ایرانی و خارجی را در حوزه‌های مختلف دربربگیرد. حال صاحبان این مجتمعهای بزرگ با خلاقیت می‌توانند ضمن ایجاد مراکز مدرن، زمینه را برای بازشناسی و فروش صنایع دستی و دست‌ساخته‌ها و محصولات بومی فراهم کنند.
شیرویس ادامه داد: در این مجتمع‌ها که بخش‌های متعددی را شامل تجاری، فرهنگی، اقامتی، تفریحی، پذیرایی و… دارند، می‌توان بستر مناسب را برای انتقال هویت و فرهنگی اصیل ایرانی و بومی ایجاد کرد. از طراحی داخلی و بیرونی آن گرفته تا ارائه انواع غذاهای ایرانی و بومی و لباس‌های ایرانی و سنتی. از دید من، این مجتمع‌ها هم می‌توانند تهدید باشند، هم فرصت، حال بستگی دارد که در نقشه‌راه گردشگری استان چه جایگاه و سطحی برای آن‌ها لحاظ شده است.
وی با تاکید بر اینکه صنعت گردشگری ما به نوسازی و طرح‌های خلاقانه نیاز دارد، افزود: مگامال‌ها اگر به شکل استاندارد و اصولی طراحی و اجرایی شوند، نه تنها تهدیدی برای بازار شهرهای استان به شمار نمی‌روند، بلکه فرصتی برای قرار گرفتن این شهرها در نقشه گردشگری کشور خواهند بود که امیدوارم متولیان گردشگری در تدوین نقشه‌راه گردشگری استان، بر اساس آمایش سرزمینی و نیازسنجی، ساخت این مگامال‌ها را برای شهرها پیش‌بینی کنند. بوشهر برای رسیدن به توسعه در گردشگری به‌شدت به ارائه طرح‌های راهبردی و نوین نیاز دارد. بسیاری این طرح‌ها را با کمی تخصص و خلاقیت می‌توان بومی‌سازی کرد.
